ΜΑΝΗ Η ΑΔΟΥΛΩΤΗ, ΤΩΝ 4 ΕΠΟΧΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ 77 ΧΩΡΙΩΝ !

Κάθε φορά που επισκεύτομαι κάποιο ή κάποια χωριά της Μάνης, διαπιστώνω ότι εντυπωσιάζομαι όλο και περισσότερο !  Η μοναδική άγρια ομορφιά της Μάνης, η οποία είναι ένα μοναδικό «κομμάτι» πάνω στον «πλανήτη Γη», με μαγεύει όλο και περισσότερο, αφού κάθε φορά θα επισκευτώ, όχι απλά ένα άλλο χωριό, αλλά κυρίως ένα άλλο, σπάνιο πάντα, αξιοθέατο.

Η Καρδαμύλη από το Πετροβούνι

Αν και αξιοθέατο είναι όλη η Μάνη !

Την τελευταία φορά που πήγα στη Μάνη πήγα σε μερικά χωριά του ευλογημένου αυτού τόπου και λες ότι το ένα συναγωνίζεται σε ομορφιά το άλλο. Πέρασα από το δρόμο που ξεκινάει από τις Κιτριές και καταλήγει στους Δολούς. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν τα ελαιόδενδρα που ήταν φυτεμένα ανάμεσα σε βράχια, τα γνωστά βράχια της Μάνης. Εκεί θα μπορούσε κανείς να έβαζε για επιγραφή… «ΕΛΙΑ, ΠΕΤΡΑ & ΘΑΛΑΣΣΑ» και από κάτω «Να γιατί το ποιοτικό Μανιάτικο ελαιόλαδο είναι το Νο 1 στον κόσμο»

Εκεί κοντά είναι ο Κάμπος και το Σταυροπήγιο. Ανάμεσα στα δύο χωριά βρίσκεται το πυργόσπιτο του παλιού πρωθυπουργού ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ. Ήταν ένα μισογκρεμισμένο κτήριο, εγκαταλελειμμένο που επάνω του «ζωγραφιζόταν»  η κρατική αδιαφορία και μη δικαιολογηθούμε ότι τα οικονομικά της χώρας είναι πενιχρά. Υπάρχει λύση ! Το σπίτι του Τσοχατζόπουλου της Διον. Αρεοπαγίτου, αξίζει τόσα πολλά που με αυτά μπορούν να αναστηλωθούν όλα τα αξιοθέατα της Μάνης. Απλά είναι όλοι αδιάφοροι και δεν νοιάζονται. Τι έκανε 14 χρόνια ο Νομάρχης μας ο κ. Δράκος ;

Η Καρδαμύλη με το νησάκι της τη Μερόπη

Προχώρησα παρακάτω και έφτασα στο ύψος του Προσηλίου, το παλιό Λιασίνοβα που ήταν μια Σλάβικη λέξη. Από μακριά είδα μια μεγάλη εκκλησία και το χωριό αμφιθεατρικά χτισμένο. Μπήκα μέσα στο χωριό σε μια μικρή πλατεία, είδα ένα καφενείο και δεν είδα ούτε ένα κάτοικο και αμέσως σκέφθηκα και είπα «να ένα ακόμα πανέμορφο χωριό σχεδόν ακατοίκητο». Ποιοι φταίνε για την ερήμωση των χωριών ; Ας το αφήσουμε αυτό δεν είναι της στιγμής.

 Προχώρησα λίγα χιλιόμετρα πιο πάνω και έφτασα στα Τσέρια, ένα γνήσιο και γραφικό Μανιατοχώρι. Εκεί έμεινα αρκετή ώρα, το γύρισα σχεδόν όλο το χωριό, ήπια καφέ με τους ντόπιους στο μοναδικό καφενείο του χωριού, είδα τα στονοσώκακα του χωριού, τα φωτογράφισα την  εκκλησία του χωριού του 19^ου αιώνα.

Τσέρια

Στη συνέχεια έφυγα από τα Τσέρια και είπα να περιπλανηθώ και σε άλλα χωριά. Αυτό που διαπίστωσα τελικά είναι ότι η Μάνη έχει χιλιάδες αξιοθέατα και όμως δεν είναι κανένα από αυτά ιδιαίτερα προβεβλημένο, Τι κρίμα ! Χιλιάδες εκατομμύρια Έλληνες και ξένοι τουρίστες χάνουν την ευκαιρία να απολαύσουν όλη αυτή τη ξεχωριστή ομορφιά και ιδιαιτερότητα της μοναδικής Μανιάτικης φύσης.

Συνέχισα επισκέφθηκα και άλλα χωριά. Πήγα στο Νεοχώρι Λεύκτρου, ανέβηκα λίγο πιο πάνω στον Πύργο Λεύκτρου, που είχα ξαναπάει, περιπλανήθηκα εκεί σε κάποια καλντερίμια που απ’ ότι που είπε ο φίλος Κούρος, είναι παλιά καλντερίμια πο υ οδηγούσαν στο πιο ορεινά χωριά της Μάνης.

Στη συνέχεια δεν βαρέθηκα, δεν κουράστηκα και είπα να συνεχίσω, έφτασα μέχρι την Πλάτσα και μετά μου είπαν ότι στο ένα χιλιόμετρο είναι και οι Θαλάμες, οπότε θα ήταν παράλειψη να μην πήγαινα μέχρι εκεί. Και τα δύο χωριά με εντυπωσίασαν,  με εντυπωσίασαν όμως και οι άνθρωποι που μίλησα μαζί τους. Σε μια ημέρα δεν θα ήταν δυνατόν να γυρίσω όλη τη Μάνη. Γι’ αυτό υποσχέθηκα στον εαυτό μου να ξαναπάω να «ανακαλύψω» περισσότερα αξιοθέατα.

Ηλιοβασίλεμα στις Κιτριές

Στις περιοδείες μου ανά τη Μάνη ρωτώντας «ανακάλυψα» νέα μικρά χωριά και οικισμούς τα οποία παραθέτω παρακάτω και τα οποία συνολικά φτάνουν τα 77 !  Ίσως να υπάρχουν και κάποια ακόμη, αυτά εν καιρώ θα τα αναζητήσουμε και θα σας ενημερώσουμε σχετικά καθώς και κάτι από την ιστορία τους.

                              

                              ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ, ΥΓΕΙΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ

1. ΑΒΙΑ. Στην τοποθεσία που βρίσκεται σήμερα η Παλιόχωρα τοποθετείται από τους ιστορικούς και από τους αρχαιολόγους η ομηρική πόλη Ιρή, την οποία ο Όμηρος αποκαλεί «ποιήεσσα», δηλαδή πολύχλοη, κατάφυτη και εύφορη (Ιλιάδα Ι:150 και Ι:292). Ο περιηγητής Παυσανίας μας πληροφορεί ότι στους ιστορικούς χρόνους η πόλη μετονομάστηκε σε Αβία, από το όνομα της τροφού του Γλήνου, υιού του Ηρακλέους και της Διηάνειρας, η οποία κατέφυγε στην περιοχή διωκόμενη από τους Αχαιούς για να σώσει το βρέφος. Στην Αβία σύμφωνα με την απογραφή του 2011 μένουν 281 κάτοικοι.

2. ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ = ΓΟΥΡΝΙΤΣΑ. Η Γούρνιτσα ήταν οικισμός πολύ κοντά στην  Καρδαμύλη. Μετονομάσθηκε σε Αγία Σοφία το 1956  και πήρε το όνομα του από την ομώνυμη εκκλησία που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και χτίστηκε το 1605. Το χωριό σήμερα υπάγεται στο Δήμο Δυτικής Μάνης και σήμερα μένουν στον οικισμό 9 κάτοικοι.

3. ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΝΕΟΧΩΡΙΟΥ ΛΕΥΚΤΡΟΥ. Οικισμός του Νεοχωρίου Λεύκτρου με 153 κατοίκους. Σήμερα υπάγεται στο Δλημο Δυτικής Μάνης.
4. ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ = ΣΕΛΙΝΙΤΣΑ ΜΑΝΗΣ. Χαρακτηριστικό ψαροχώρι της Μεσσηνιακής Μάνης δίπλα και μετά από τη Στούπα, με όλη την δράση γύρω από το λιμάνι. Απίθανα κλασικά κτίσματα ,νεόκτιστες βίλες με παραδοσιακό στυλ και γραφικά δρομάκια, συνθέτουν το όμορφο

Λιμανάκι Αγ. Νικολάου

Μανιατοχώρι. Ονομάζεται και Σελίνιτσα που αποτελούσε την παλιά ονομασία του χωριού.Το όνομα Σελίνιτσα προέρχεται από τη μικρή Σελήνη ή μικρή Ελένη, σύμφωνα με το: «Σελινίτσα, στ’ άκουσμα σου ριγ’ η Σελήνη, καθώς ο Πάρις θωπεύει την Ελένη».

Στο χωριό βρίσκεται μια μικρή γραφική παραλία με ψιλή άμμο, δίπλα στις εκβολές του Παμίσου ή ποτάμι της Μηλιάς, όπου υπήρχε η αρχαία Πέφνος και απέναντί της το νησάκι Πέφνος, τόπος γέννησης των Διόσκουρων.

Στον Αγ. Νικόλαο μπορείτε να βρείτε ενοικιαζόμενα δωμάτια, ψαροταβέρνες με παραδοσιακά φαγητά, την πολύ ωραία παραλία Πανταζή. Τέλος, σήμερα τον Αγ. Νικόλαο τον κατοικούν 307 μόνιμοι κάτοικοι.

5. ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ = ΧΡΗΣΤΕΪΚΑ ΜΑΝΗΣ. Ένα ακόμη παραλιακό γραφικό Μανιατοχώρι, που βρίσκεται ΝΑ (δίπλα) στον Αγ. Νικολάο (Σελίνιτσα), στη θέση της αρχαίας Πέφνου, με το βραχονήσι της. Στην Πέφνο, σύμφωνα με τη Μυθολογία, γεννήθηκαν μέσα από ένα αυγό οι Διόσκουροι, Κάστορας και Πολυδεύκης, που ήταν ημίθεοι, προστάτες των

Αγ. Δημήτριος Μάνης

ναυτιλλομένων και αδελφοί της Ωραίας Ελένης. Το αυγό αυτό ήταν το αποτέλεσμα του έρωτα του Δία, ο οποίος είχε μεταμορφωθεί σε κύκνο και της πανέμορφης Λήδας, κόρης του Γλαύκου, που για να τον αποφύγει είχε και αυτή μεταμορφωθεί σε χήνα. Από τον Παυσανία λέγεται ότι στη Πέφνο υπήρχε βασίλειο με βασιλέα τον Τυνδάρεω, πατέρα της Ωραίας Ελένης, βασίλισσας της Σπάρτης και της Κλυταιμνήστρας, βασίλισσας των Μυκηνών. Στον Άγιο Δημήτριο άραξε ο Πάρις με τα πλοία του και έγινε η επιβίβαση της Ωραίας Ελένης και των απαγωγέων της με προορισμό τη Τροία. Στο δρόμο προς τη Τραχήλα, 3.5 χλμ. δυτικά βρίσκεται το ανεκμετάλλευτο σπήλαιο «Καταφύγιο» (Αγίου Δημητρίου Σελίνιτσας), που θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα της χώρας, σύμφωνα με τις απόψεις ειδικών που το έχουν επισκεφθεί. Σήμερα στον Αγ. Δημήτριο υπάρχουν 24 μόνιμοι κάτοικοι.

ΑΓ. ΝΙΚΩΝ: Η εκκλησσία του χωριού

6. ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΩΝΑΣ = ΠΟΛΙΑΝΑ. Η Πολιάνα αποτελεί την παλαιότερη ονομασία του τελευταίου χωριού της Έξω (Μεσσηνιακής) Μάνης, το οποίο σήμερα φέρει το όνομα Άγιος Νίκων. Ο Άγιος Νίκων αποτελούσε την ομώνυμη κοινότητα και κατόπιν των μεταρρυθμίσεων του νόμου "Ιωάννης 
Καποδίστριας" αποτελεί πλέον κοινοτικό διαμέρισμα του Δήμου Λεύκτρου Μεσσηνίας έχοντας περίπου 79 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι φτάνουν τους 150 κατά τη θερινή περίοδο. Κατά την απογραφή του 2001, ο πληθυσμός του χωριού ήταν 146 άτομα. 
Γεωγραφικά αποτελεί το τελευταίο χωριό της Μεσσηνίας που συναντούμε κινούμενοι επί της επαρχιακής οδού Καλαμάτας-Αρεόπολης, ενώ απέχει 64 χιλιόμετρα από την πρώτη. Η περιοχή χαρακτηρίζεται ημιορεινή, βρισκόμενη σε υψόμετρο 400 περίπου μέτρων σε δυτική πλαγιά του όρους Ταΰγετος Από το χωριό υπάρχει άποψη του Μεσσηνιακού Κόλπου, ενώ -με καθαρό τον ορίζοντα- είναι εμφανείς οι ανατολικές περιοχές του πρώτου άκρου της Πελοποννήσου (Κορώνη κ.α.). Η πρόσβαση στην θάλασσα είναι εφικτή σε περίπου 20 λεπτά με οδικά μέσα. Ιστορικά, το χωριό υφίσταται περισσότερο από 200 χρόνια. Η αρχική του ονομασία (Πολιάνα), έχει σλάβικες ρίζες και σημαίνει ξέφωτο, επίπεδο μέρος. Η ονομασία αυτή αποδίδεται στη φυσιολογία της περιοχής, λόγος που την έκανε να αποτελέσει βοσκότοπο προτού κατοικηθεί. Η σημερινή ονομασία (Άγιος Νίκων) αποδίδεται στον Αγίο Νίκωνα τον Μετανοείτε ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στην περιοχή στα τέλη του 10ου αιώνα ως ιεροκήρυκας του Χριστιανισμού. Το χωριό δεν προσφέρει εγκαταστάσεις διαμονής ή εστίασης, όμως τα δύο μικρά καφενεία στην πλατεία του χωριού και τα στενά δρομάκια γύρω από αυτή μπορούν να αποτελέσουν μια ευχάριστη στάση μιας οδικής περιήγησης στη Μάνη. Το μοναδικό μέσο μαζικής μεταφοράς που επισκέπτεται το χωριό είναι το ΚΤΕΛ Μεσσηνίας με 4 δρομολόγια από Καλαμάτα καθημερινά. Από την Πολιάνα κατάγοτανται ο πρώην αρχηγός της ΕΛ.ΑΣ Νίκων Αρκουδέας καθώς επίσης και ο πρώην αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος Κωνσταντίνος Αρκουδέας. 

7. ΑΗ ΓΙΑΝΝΑ. Οικισμός της πρώην κοινότητας Προαστίου της Δυτικής Μάνης στον οποίο μένουν 20 «γενναίοι» κάτοικοι, σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

8 . ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ = ΚΟΠΑΝΟΙ. To Ακρογιάλι είναι παραθαλάσσιο ψαροχώρι του πρώην Καποδιστριακού Δήμου Αβίας του τωρινού Δήμου Δυτικής Μάνης του νομού Μεσσηνίας που

Υπέροχη θέα στο Ακρογιάλι

περιλαμβάνει τους οικισμούς Παλιόχωρα, Αρχοντικό και Ακρογιάλι. Οι κάτοικοί του είναι 139. Στο Ακρογιάλι υπάρχουν κατ’ αρχήν πολύ ωραίες και πεντακάθαρες παραλίες, ψαροταβέρνες, καφέ, ενοικιαζόμενα δωμάτια και ένα ξενοδοχείο.

9. ΑΛΤΟΜΙΡΑ. Τα Αλτομιρά βρίσκονται στο12ο χιλιόμετρο του δρόμου Κάμπου-Καλαμάτας, σε ανηφορικό δρόμο προς το Ταΰγετο, αμφιθεατρικά κτισμένα σε μια βουνοπλαγιά. Αποτελoύσε Δημοτικό Διαμέρισμα του τ. Δήμου Αβίας, αφού σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μάνης.. Σύμφωνα με τοπική παράδοση το χωριό οφείλει το όνομά του σε κάποιο ληστή ή φυγάδα, που ονομαζόταν Αλτόμορος και είχε καταφύγει στην περιοχή. Το ορεινό του έδαφος αποτελούσε καταφύγιο των κλεφτών επί Τουρκοκρατίας και ανήκε στην καπετανία και εξαρχία της Ζαρνάτας. Στη περιοχή υπάρχει παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι που άρχιζε στο Κάμπο με προορισμό το Μυστρά. Ενδιάμεσα είναι το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, της Μαρβίνιτσας, τα Αλτομιρά και τα Πηγάδια. Η περιοχή αυτή ήταν υπό τον έλεγχο των Καπετανάκηδων, που είχαν έδρα τη Τρικότσοβα, όπου υπάρχει ερειπωμένο φρουριακό συγκρότημα. Οι Αλτομιριανοί έλαβαν μέρος στη μάχη της Βέργας εναντίον του Ιμπραήμ στις 22 Ιουνίου 1826. Ο παλαίμαχος αγωνιστής της Βέργας γιατρός Α. Μαυρογένης γράφει για τη συμμετοχή των Αλτομιριανών στη μάχη κατά του Ιμπραήμ: «Οι Καπετανάκαι κυρίως δια των γενναίων Σελιτσιάνων, Αλτομιριανών και άλλων Αβιατών

Αλτομιρά

έκτισαν την Βέργαν…και κατέλαβαν τα επικινδυνώτερα σημεία». Το χωριό είναι ακατοίκητο, παρ’ όλο που στην πρόσφατη απογραφή του 2011 απογράφησαν 47 κάτοικοι. Μερικοί κτηνοτρόφοι παραμένουν μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου και κατόπιν κατεβαίνουν χαμηλότερα σε άλλα χωριά για να ξεχειμωνιάσουν και επανέρχονται την Άνοιξη.

Τα Αλτομιρά έχουν παλιά πέτρινα σπίτια εξαίρετα δείγματα της Μανιάτικης αρχιτεκτονικής, εκ των οποίων αρκετά έχουν αναπαλαιωθεί. Το 1999 κηρύχθηκε διατηρητέος οικισμός από το Υπουργείο Πολιτισμού. Έχει εκκλησίες με θαυμάσιες τοιχογραφίες, ενώ ονομαστό είναι το διπλό πέτρινο γεφύρι στο Μπίλιοβο, στο φαράγγι του Ριντόμου.
Πηγή www.mani.org.gr

10.  ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ = ΝΕΡΙΝΤΑ. Είναι ένας από τους οικισμούς των Γαϊτσών που αποτελούσαν την ομώνυμη πρώην κοινότητα και μετέπειτα Δήμο Αβίας. Σήμερα ο οικισμός αυτός, που είναι πλοησίον του υπέροχου φαραγιού του Ριντόμου, ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μάνης.

11. ΒΟΡΕΙΟ = ΜΠΡΙΝΤΑ. Ένας ακόμα οικισμός που αποτελούσε την πρώην κοινότητα Γαϊτσές

Βόρειο - Μπρίντα

που σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτ. Μάνης. Βρίσκεται πλησίον του Κάμπου που αποτελούσε την έδρα του πρώην Δήμου Αβίας. 

12. ΓΑΪΤΣΕΣ. Γενικά Για Τα Χωριά Μας

Οι Γαιτσές βρίσκονται στα ανατολικά του Κάμπου Αβιάς , στις υπώρειες της βουνοκορφής του Ριντόμου. Έπειτα από έναν αυξανόμενο αριθμό στροφών θα φτάσετε στα πανέμορφα χωριά των Γαιτσών και θα αφήσετε την μαγεία να σας συνεπάρει σε ένα απολαυστικό ταξίδι που ξεκινάει από την κρυφή κοιλάδα και συνεχίζει στο καταπράσινο και εκμεταλλεύσιμο με ελιές τοπίο. Αυτό περιγράφεται και από τον Τούρκο επισκέπτη Evliya Celebi ο οποίος επισκέφθηκε το χωριό την περίοδο 1668-1670. Αποκαλεί το χωριό Gatsitsa, ενώ σε παλαιότερες έρευνες φάνηκε πως το αποκάλεσε Gacizza ή Gartizza, προτείνοντας ένα όνομα Σλαβικής καταγωγής. Ο ίδιος καταμέτρησε 100 σπίτια και εξέφρασε τον ενθουσιασμό του για το εξαιρετικό κλίμα της περιοχής και για το γεγονός πως το χωριό ήταν διάσημο σε ολόκληρη την Μάνη για τις ελιές του και την ποιότητα του λαδιού του αλλά και για τις όμορφες γυναίκες, τις οποίες χαρακτήρισε ως "ερωτικές".

Πρόκειται για τέσσερα συνολικά χωριά : το Κέντρο (ή Μπίλιοβα) μαζί με τους οικισμούς Βόρειο (ή Μπρίντα), Ανατολικό (ή Νερίντα) και τη Χώρα, και αποτελούσαν κοινότητα ενώ σήμερα αποτελούν Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Δυτικής Μάνης. Η ορεινή αυτή περιοχή είναι

Γαϊτσές Κ'εντρο

κτισμένη σε υψόμετρο 640 μ. και διαθέτει πηγές με πολλά νερά. Είναι σε οχυρή θέση που το 17ο αιώνα γνώρισε καταστροφές από τους Τούρκους. Εκτείνονται παραπλεύρως του φαραγγιού του Ριντόμου και απο εδώ η θέα προς αυτό είναι φανταστική. Ιδιαίτερα από τον λόφο του προφήτη Ηλία , του παλιού μοναστηριού που ειναι κτισμένο ώστε να ελέγχει τα μονοπάτια προς Ρίντομο και Πηγάδια. Στην πλαγιά που σχηματίζεται προς το φαράγγι λειτουργούσαν παλιά αρκετοί νερόμυλοι που σήμερα είναι ερειπωμένοι. Η φαντασία σε τούτο το μέρος πηγαίνει σε περασμένους αιώνες και σε μύστες που γνώριζαν τα αμέτρητα βοτάνια του Ταϋγέτου και μυστικές συνταγές που γιάτρευαν ασθένειες , μια τέχνη που κρατήθηκε από λίγους σε όλα τα χωριά και ήταν αυτή που έσωζε τους ανθρώπους στα δύσκολα για την υγεία τους.

.Στα Μπρίντα, στην κεντρική πλατεία δεσπόζει το πυργοειδές καμπαναριό του Αγίου Νικολάου, με μια εξωτερική σκάλα που οδηγεί σε αυτό. Αυτό το είδος καμπαναριόυ το συναντάμε σε όλη την Έξω Μάνη. Η εκκλησία χτίστηκε πιθανότατα τον 14ο αιώνα, ενώ υπάρχουν υποψίες για την ύπαρξη αρχαίοτερου ναού στην ίδια θέση, και εσωτερικά διακοσμείται απο ένα ξυλόγλυπτο λεπτό τέμπλο απο τις αρχές του 19ου αιώνα. Περπατώντας 20 λεπτά , διασχίζοντας τον δρόμο ανάμεσα στα σπίτια του χωριού φτάνουμε στον βραχώδη λόφο του Προφήτη Ηλία. Περιμετρικά του διακρίνονται τα υπολείματα τείχους της Κλασσικής Περιόδου, ίδιας τεχνοτροπίας με αυτά της Αρχαίας Μεσσήνης. Προφανώς η θέση οχυρώθηκε από τον Επαμεινώνδα για να ελέγξει ένα ακόμη από τα περάσματα από και προς την Λακεδαίμονα.

Μπρίντα (Βόρειο)

Συνεχίζοντας από το Βόρειο φτάνουμε στο Κέντρο. Εδώ συναντάμε 3 αξιόλογους ναούς, τον Ιερό Ναό των Ταξιαρχών , την αρχαία εκκλησία του τοπικού κοιμητηρίου με τοιχογραφίες του 17ου αιώνα και το εκκλησάκι της Παναγίας λίγο πιο πάνω από το χωριό, το οποίο διακοσμείται με τοιχογραφίες του 18ου αιώνα. Πιο ανατολικά εκτείνονται αμφιθεατρικά τα Νερίντα ένας παραδοσιακός οικισμός με στενά σοκάκια κρυμμένος ανάμεσα στους τοπικους λόφους.
Συνεχίζοντας τον δρόμο από Γαιτσές προς τα Τσέρια φτάνουμε στον τεταρτο οικισμό την Χώρα. Σ'αυτήν συναντάμε την παραδοσιακή βρύση με τα δροσερά της νερα καθώς και πολλες μικρές πέτρινες εκκλησίες οπως αύτην του Αγίου Γεωργίου και του Σωτήρος, ενώ πάνω απο την κεντρική πλατεία της Χώρας δεσπόζεί ο Ιερός Ναός Κοίμησης της Θεοτόκου. Στα θεμελιά της βρίσκεται μία πετρα με αρχαία επιγραφή προς τιμήν του Καρακάλλα και χρονολογείται απο την Ρωμαική Εποχή. Εν τέλει προχωρώντας από την Χώρα προς τα Τσέρια 500μ. βρίσκούμε στην πλαγιά του βουνού τον Καθολικό Ναό Της Παναγίας Του Χελμού από τον 16ο αιώνα καθώς και τον Βυθό ή Καλντέρα, έναν κρατήρα που δημιουργήθηκε πιθανόν από την πτώση της οροφής σπηλαίου και του οποίου η θέαση προκαλεί δέος.
Στην περιοχή των Γαιτσών, το Υπουργείο Πολιτισμού με αποφάσεις του, έχει χαρακτηρίσει ως Ιστορικά Διατηρητέα Μνημεία τα εξής: Ιερός Ναός Ταξιάρχη, το Κτίριο ιδιοκτησίας Γ. Γιαννούκου, Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου, Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία, το Καθολικό της Ιεράς Μονής Παναγίας Χελμού, τον Ιερό Ναό Κοίμησης Θεοτόκου, τον Ιερό Ναό Αγίου Βασιλείου και τον Πύργο, ιδιοκτησίας Βασ. Βεντήρη.www.gaitses.gr

Οι πληροφορίες είναι από τον κ. Πάνο Κόρδαλη που είχε την καλοσύνη να μας στείλει.

13. ΓΕΡΑΝΟΥ. Το Γερανού είναι ένας μικρός οικισμός της πρώην κοινότητας Δολών με 9 κατοίκους.

14. ΓΙΑΤΡΕΪΚΑ. Μανιάτικος οικισμός σε υψόμετρο 720 μέτρα.  Οι κάτοικοι ήταν απόγονοι της οικογένειας των Μεδίκων ή Ιατρών γι' αυτό και ο οικισμός ονομάστηκε Γιατρεϊκα. Οι Μέδικοι ήρθαν από διάφορα μέρη της ανατολικής Μάνης (Οίτυλο). Σήμερα ζουν μόνιμα 17 άτομα στον οικισμό. Πηγή : www.lefktro.gov.gr

15. ΔΟΛΟΙ ΑΝΩ και ΚΑΤΩ. Οι Δολοί είναι ένα χωριό της Μεσσηνιακής Μάνης που είναι αμέσως μετά τον Κάμπο που ανήκε στον Καποδιστριακό Δήμο Αβίας, ενώ σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μάνης. Η περιοχή των Δολών παρουσιάζει προϊστορική κατοίκηση, ενώ σε κοντινό σπήλαιο, στη θέση «Κότουλας», βρέθηκαν Νεολιθικά και Πρωτοελλαδικά όστρακα.

Δολοί

Κατά το Μεσαίωνα η περιοχή των Δολών συγκέντρωνε μεγάλο πληθυσμό, με απλωμένα τα χωριά σε οχυρούς λόγους και σημαντική καλλιεργήσιμη έκταση, έχουν ακόμα το πλεονέκτημα να εποπτεύουν τη θάλασσα χωρίς να φαίνονται από αυτή. Οι Δολοί έχουν αξιόλογες εκκλησίες όπως είναι της Αγίας Παρασκευής, μοναστηριακός με διπλό τρούλο και ωραίες τοιχογραφίες του Παναγιώτη Μπενιζέλου του 1698, του Αγίου Νικολάου, στου Κετσέα το πύργο, με τοιχογράφηση του 1785, της Αγίας Τριάδος και της Παναγίας, του Αγίου Βασιλείου, του Προφήτη Ηλία και του Αγίου Βασιλείου. Ο μοναστηριακός ναός του Αγίου Νικήτα (όπου λειτουργούσε κρυφό σχολείο) είναι στους Άνω Δολούς και έχει ωραία αγιογράφηση του 1752. Στη περιοχή σώζεται και ο πύργος του Σαράβα. Εδώ γεννήθηκε ο καθηγητής και Ακαδημαϊκός Σωκράτης Κουγέας (1877-1966), με πλούσιο συγγραφικό έργο. Στους Δολούς λειτουργεί 1θέσιο Δημοτικό Σχολείο με 15 μαθητές, ενώ έντονη και ουσιαστική είναι η παρουσία του τοπικού Πολιτιστικού Συλλόγου που δραστηριοποιείται σε θέματα τοπικής ανάπτυξης, πολιτιστικών εκδηλώσεων και σύσφιξης των μεταξύ των μελών του, σχέσεων ανθρωπιάς και αλληλεγγύης. Πηγή : www.mani.org.gr 

16. ΔΡΟΣΟΠΗΓΗ. Ένας παλιός ακατοίκητος σήμερα Μανιάτικος οικισμός που ανήκε στο Τ.δ. Σωτηριάνικων του Σημερινού Δήμου Δυτικής Μάνης.

17. ΔΡΥΩΠΗ = ΠΙΑΛΑ. Μανιάτικος μικρός οικισμός πλησίον της πρώην κοινότητας Καρυοβουνίου. Μέχρι το 2010 ανήκε στο Δήμο Λεύκτρου, ενώ σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μάνης.

18. ΕΛΑΙΟΧΩΡΙ. Ένας ακόμη οικισμός της Δυτικής Μάνης που παλαιότερα ανήκε στην Κοινότητα Ριγκλίων. Ο οικισμός αυτός με την απογραφή του 2011 διαθέτει 25 κατοίκους.

19. ΖΑΧΑΡΙΑ = ΛΙΜΠΟΧΟΒΟ. Μανιατοχώρι ή καλύτερα Μανιάτικος οικισμός της πρώην κοινότητας Τσέρια, σε υψόμετρο 680 μ.η οποία σήμερα ανήκει στον Δήμο Δυτικής Μάνης που έχει έδρα την Καρδαμύλη. Εδώ είναι και το Δημοτικό Σχολείο που ιδρύθηκε στις 11-12-1859 και έκλεισε, ελλείψει μαθητών, το 1981. Στο συνοικισμό δεσπόζει ο Πύργος του Κουκέα που  κτίστηκε το 1800 και είναι γνωστός ως Πύργος του Ζαχαριά επειδή μέσα σε αυτόν δολοφονήθηκε το 1805 ο αρματολός Ζαχαριάς Μπαρμπιτσιώτης. Μόνιμοι κάτοικοι σήμερα 4.

20. ΘΑΛΑΜΑΙ = ΚΟΥΤΗΦΑΡΙ. Ήταν η έδρα της τότε κοινότητας Κουτήφαρι της Μάνης. Ορεινό παραδοσιακό χωριό της έξω Μάνης, 58 χλμ. από τη Καλαμάτα και 15 από την Αρεόπολη, κτισμένο σε υψόμετρο 157 μ. στη θέση που ήταν η ομώνυμη προϊστορική πόλη. Σε απόσταση είκοσι χιλ. βόρεια του Οιτύλου βρισκόταν η αρχαία πολιτεία Θαλάμαι (Κουτήφαρι). Ήταν μια από τις πόλεις του «Κοινού των Ελευθερολακώνων» και βρισκόταν στην περιοχή του σημερινού χωριού Θαλάμαι, του Δήμου Λεύκτρου, που κατά το Στράβωνα ονομαζόντουσαν «Βοιωτοί». Στη κλασσική εποχή είχε 7.500 κατοίκους. Εκεί στο δρόμο από το Οίτυλο προς τις Θαλάμες βρισκόταν το ιερό Μαντείο της θεάς των ναυτιλομένων της Ινούς. Οι χρησμοί του μαντείου, που

Θαλάμες

ζητούσαν οι περαστικοί και οι καταφεύγοντες σ’ αυτό για να λύσουν τα προβλήματά τους, δίνονται από τη θεά στον ύπνο τους με τη μορφή ονείρου, την ώρα που κοιμόντουσαν μέσα στο Ναό. Το Μαντείο είχε γίνει πανελλήνια γνωστό και μία φορά το χρόνο καταφεύγανε σ' αυτό και οι «παντοδύναμο» Έφοροι της Σπάρτης. Έξω από το Ναό της Ινούς ήταν δύο χάλκινα αγάλματα, ένα της Πασιφάης (Σελήνης) και το άλλο του Ήλιου. Μέσα στο Ναό βρισκόταν και άλλο άγαλμα καλυμμένο από αφιερώματα και στεφάνια. Κοντά στο Ιερό ήταν η Ιερή πηγή απ’ όπου ανάβλυζε γλυκό νερό. Η πόλη κάλυπτε μεγάλη περιοχή και στη θέση που σήμερα βρίσκεται το χωριό Νομιτσή, βρισκόταν τότε η Νομική και τα Δικαστήρια της εποχής. Μερικοί όμως αμφιβάλουν για την τοποθεσία των Θαλαμών στο Κουτήφαρι και την τοποθετούν στη θέση «Παλιόχωρα» λίγο έξω από το χωριό. Στις Θαλάμες, λένε, ότι κατοίκησε και ο Τυνδάρεω πατέρας της ωραίας Ελένης και των Διόσκουρων, Κάστορα και Πολυδεύκη. Στην περιοχή έχουν βρεθεί επιγραφές που αναφέρουν ότι οι κάτοικοι των Θαλαμών θεωρούσαν προστάτες τους, τους αυτοκράτορες της Ρώμης Μάρκο Αυρήλιο, Αντώνιο και Ανδριανό. Στο κεντρικό δρόμο Καλαμάτας – Αρεόπολης που διασχίζει τις Θαλάμες, δίπλα από το πηγάδι, βρίσκεται σήμερα βάθρο αγάλματος με αφιερωματική επιγραφή προς το Μάρκο Αυρήλιο και στην επάνω πλευρά παρατηρούμε τα αποτυπώματα των ποδιών, όπου στηριζόταν το άγαλμα. Η επιγραφή αναφέρει: ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΚΑΙΣΑΡΑ ΜΑΡΚΟΝ ΑΥΡΗΛΙΟΝ ΑΝΤΩΝΙΝΩΝ ΣΕΒΑΣΤΟΝ Η ΠΟΛΙΣΗ ΘΑΛΑΜΑΤΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΣΑΜΕ ΝΟΥ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΟΥΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΩΝΟΣ ΤΟΥ ΙΕΡΕΩΣ. Ο αδελφός του Οσίου Νίκωνα, Δήμος που ήταν ζωγράφος, ήλθε εδώ, παντρεύτηκε και παρέμεινε και ονομάστηκε Δημάγγελος. Οι απόγονοί του ήταν ζωγράφοι και αξιόλογοι τεχνίτες και δημιούργησαν σχολή αγιογραφίας. Αγιογράφοι της σχολής του Κουτήφαρη (Θαλάμες) ήταν ακόμη οι Γεννηματάδες, οι Φασσαίοι, ο Ιερομόναχος Διονύσης, οι Κορογόνες, ο Σελεμπερδάκης, ο Μπουρλέτος, ο Παν. Μπενιζέλος και ο Γ. Αναγνώστης Μακρομάλλης. Το πυργόσπιτο του Σταυριανέα στέκει αντίκρυ, καθώς και η οικία του Λεβή (1856) με ανάγλυφο εξωτερικό διάκοσμο. Εδώ βρίσκεται η κατοικία του πατέρα του Γιώργου Γεννηματά με ανάγλυφα και λαϊκές προτομές. Από τις Θαλάμες ήταν η καταγωγή του αείμνηστου πολιτικού και ο Δήμος Λεύκτρου τον τίμησε, με τα αποκαλυπτήρια της προτομής του, σε συνεργασία με τον γνωστό Όμιλο «Γιώργος Γεννηματάς». Πηγή : www.mani.org.gr

21. ΚΑΜΠΟΣ ΑΒΙΑΣ = Μανιάτικη Κωμόπολη που σύμφωνα με τους αρχαιολόγους εκεί ήταν χτισμένη η Ομηρική πόλη Ενόπη. Την Ενόπη διαδέχθηκε η Γερήνια που ήταν μέλος στο «κοινό των Ελευθερο Λακώνων. Στον Κάμπο Αβίας βρίσκεται ο θολωτός μυκηναικός τάφος του

Το Βυζαντινό εκκλησάκι Αγ. Θεοδώρων στον Κάμπο

Μαχάωνα ( γιατρός του Αγαμέμνονα στον πόλεμο της Τροιας). Επίσης βυζαντινή εκκλησία του 11ου αιώνος, οι Αγ.Θεόδωροι, με υπέροχες τοιχογραφίες. Επίσης ο ΠΥΡΓΟΣ του Αλ. Κουμουνδούρου ( ο διατελέσας περισσότερες φορές πρωθυπουργός της Ελλάδος, 11 συνολικά ) Ο Πύργος αυτός είναι σχεδόν ερειπωμένος και κανείς δεν ενδιαφέρεται για την αναστείλωσή του και προβολή του ως ένα πολύτιμο αξιοθέατο. Επίσης πάνω απο τον Κάμπο βρίσκεται το ιστορικό ενετικό ΚΆΣΤΡΟ ΤΗΣ ΖΑΡΝΑΤΑΣ, δυτικό όριο της Μάνης, κατα την παραχωρηθείσα αυτονομία από τους Τούρκους. Ο Κάμπος υπήρξε έδρα του πρώην Δήμου Αβίας, ενώ σήμερα κατοικείται από 372 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011 και υπάγεται στο Δήμο Δυτικής Μάνης.

22.  ΚΑΛΛΙΑΝΕΪΚΑ. Οικισμός του Δημοτικού διαμερίσματος Δολών. Απέχει γύρω στα 20 χιλιόμετρα από Καλαμάτα και για να φθάσει κάποιος εκεί μπορεί να ακολουθήσει τη διαδρομή Καλαμάτα - Σταυροπήγιο - Δολοί ή Καλαμάτα - Κιτριές. Η παλιότερη οικογένεια – οικιστής έφερε το όνομα Καλλιάνης, που είναι ο γενάρχης αρκετών σημερινών οικογενειών, ενώ το όνομα το

Η εκκλησία στα Καλιανέϊκα

συναντάμε και στη Καλαμάτα. Μετά από πολλά χρόνια επανήλθαν, αφού είχαν μεταναστεύσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Είναι από τους νέους οικισμούς της Μάνης. Δημιουργήθηκε πιθανόν τον 19ο αιώνα και διαβάζουμε στην εγκυκλοπαίδεια ότι το 1928 είχε 115 κατοίκους, λειτουργούσε σχολείο και παρήγαγε σύκα, λάδι και εξαιρετικής ποιότητας κρασί από αμπέλια που καλλιεργούντο σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους (πεζούλες). Το Βυζαντινού τύπου εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου (11ου-13ου αι.) μονοκάμαρο με τρούλο, βρίσκεται στο δρόμο μεταξύ Δολών και Καλλιανέϊκων, που πρόσφατα συντηρήθηκε και αναστηλώθηκε από την Εφορεία Βυζαντινών Μνημείων (Κλιμάκιο Καλαμάτας). Σημαντικά μνημεία κοσμούν το γύρω χώρο, όπως το ιστορικό Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία ιδιόκτητο της οικογένειας Ρουσάκη, με τρούλο, υπέροχο καμπαναριό και αγιογραφίες του 1758. Η Ζωοδόχος Πηγή, το καθολικό, στην κεντρική πλατεία του χωριού, που εορτάζει την Παρασκευή του Πάσχα και γίνεται μεγάλο πανηγύρι με τη προσέλευση πλήθους κόσμου.1 χλμ. από το χωριό είναι ο Προφήτης Ηλίας Στη περιοχή του Δημοτικού Διαμερίσματος των Δολών, πάνω από το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, στο δρόμο Καλιανέϊκα-Καλαμάτα, βρίσκεται το σπήλαιο «Λυκούργου». Η τοποθεσία είναι μαγευτική σε κτήμα, ιδιοκτησίας του κ. Λυκούργου Γαϊτανάρου, το οποίο δώρισε στη πρώην κοινότητα και γι’ αυτό ονομάζεται Σπήλαιο Λυκούργου. Πηγή :http://www.mani.org.gr/

23. ΚΑΛΥΒΕΣ ΜΑΝΗΣ. (...το κρυμμένο Ευαγγέλιο) Βρίσκεται 4 χιλιόμετρα από το Προσήλιο

Ο οικισμός Κάλυβες

προς την Καρδαμύλη και είναι χτισμένο το 1600 από τον Κατσίρη της Χώρας Ανδρουβίτσας στην κορυφή ενός λόφου. Υπάρχει η Εκκλησία του Αγίου Μάμα που χτίστηκε το 1750 από την οικογένεια Κατσιρέων και ανακαινίστηκε από τον απόγονο τους Βασίλη το 1824 με εικόνες που έφερε από την Οδησσό. Στο φαράγγι του Βυρού υπάρχει το Μοναστήρι του Σωτήρος στο οποίο ανήκει, Ευαγγέλιο του Ευαγγελιστή Λουκά και φυλάσσεται σε σίγουρο μέρος.

24. ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ = ΣΚΑΡΔΑΜΟΥΛΑ. Πανέμορφη, με μεγάλη ποικιλία τοπίων και αυστηρά παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Καρδαμύλη θεωρείται και είναι το κέντρο της Μεσσηνιακής Μάνης. Γραφικά λιμανάκια , παραλίες, λιθόστρωτα δρομάκια, παραδοσιακοί ξενώνες, ελιές, λυγαριές και δάφνες συνθέτουν το σκηνικό αυτής της Μανιάτικης γης. Σπάνια ένας τόπος

Ο κεντρικός δρόμος της Καρδαμύλης

συνδυάζει τόσες εικόνες μεσογειακής ομορφιάς και έντονων αντιθέσεων όπως η Καρδαμύλη. Η γαλήνια διάφανη θάλασσα του Μεσσηνιακού κόλπου ενώνεται με το απότομο μεγαλείο του Ταΰγετου, οι πλούσιοι ελαιώνες μπλέκονται με κυπαρίσσια και βουκαμβίλιες, ο ένας κολπίσκος διαδέχεται τον άλλον σε κάθε στροφή του δρόμου και οι μανιάτικοι πύργοι δηλώνουν μέσα από την ιστορία της πέτρας τους την φύση και την ψυχή των ανθρώπων που κατοικούν εδώ. Προσανατολισμένη δυτικά και απλωμένη σε μια ομαλή αγκαλιά γης και θάλασσας, προστατεύεται από τον Ταΰγετο που υψώνεται σχεδόν σε ορθή γωνία πίσω της και την καθιστά απλώς μοναδική. Όντας τμήμα της Μάνης, έχει όλα τα χαρακτηριστικά αυτής της σπάνιας γης: το εξαιρετικό φως, τις μυρωδιές του θυμαριού και της αλμύρας, την πέτρα, την ελιά και το απέραντο γαλάζιο. Η μαγική παλιά πόλη με το κάστρο, τα πέτρινα ερείπια και την ιδιαίτερη εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, σκαρφαλωμένη στην πλαγιά, ενώνεται πια με την νέα πόλη που κι αυτή διατηρεί την πέτρα στην κατασκευή της αλλά την πλουτίζει με ανθισμένες αυλές και κάτι

Παραλία Ριτσά

από την ατμόσφαιρα των νησιών στο γραφικό λιμανάκι και στα δρομάκια της. Μέσα στους ελαιώνες της και στα κυπαρίσσια, διάσπαρτες ωραίες κατοικίες και αρχοντικά δηλώνουν πόσο δημοφιλής τόπος διακοπών είναι η Καρδαμύλη και πόσο μοναδικό είναι αυτό που μπορεί να προσφέρει στους επισκέπτες της. Γι' αυτό πολλοί άνθρωποι του πνεύματος και της τέχνης. Η Καρδαμύλη είναι στο κέντρο μιας υπέροχης ακτογραμμής με εξαιρετικές παραλίες, λιμανάκια και κολπίσκους, όπου το πράσινο σχεδόν κατεβαίνει ως την θάλασσα σε πολλά σημεία, όπου απότομοι βράχοι και μικρονήσια στολίζουν τα γαλαζοπράσινα νερά, όπου η αμμουδιά εναλλάσσεται με τα βότσαλα και τις φυσικές πέτρινες εξέδρες. Ωραιότερες παραλίες είναι τα Ριτσά, ο Φονέας, τα Δελφίνια, και λίγο πιο πέρα η Καλογριά στη Στούπα, η παραλία της Στούπας, ο Αγιος Νικόλαος, ο Αγιος Δημήτριος, το Καταφύγι, προς την Καλαμάτα υπάρχει η Σάντοβα, Το Ακρογιάλι και η Μ. Μαντίνεια, προς την Λακωνική Μάνη μέχρι την Αρεόπολη το Νέο Οίτυλο κλπ. 

25. ΚΑΡΥΟΒΟΥΝΙ = ΑΡΑΧΩΒΑ. Η Αράχοβα της Δυτικής Μάνης που αποτελούσε Δημοτικό Διαμέρισμα του τέως Δήμου Λεύκτρου του σημερινού Δήμου Δυτικής Μάνης. μαζί με τον οικισμό

Το Καρυοβούνι (Αράχωβα)

Δρυόπη. Είναι ένα από τα ορεινά χωριά της περιοχής Λεύκτρου και βρίσκεται 55χιλ. νότια της Καλαμάτας και 10 χιλ. ανατολικά της Στούπας. Είναι αμφιθεατρικά κτισμένο ανάμεσα σε δυο πλαγιές που σχηματίζουν ρέμα, σε υψόμετρο 500 μ. και διακρίνουμε τον ερειπωμένο πύργο του Γουδέλη και τις εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, του Προφήτη Ηλία, της Παναγίας της Γιάτρισσας. Ο ποιητής Νικήτας Νιφάκος (1748-1818) στα στιχουργήματά του για τα χωριά της Μάνης γράφει για το Καρυοβούνι: 
 "Να έλθω στην Αράχωβα

   την πολυξακουσμένη
                                                                                          που μες στο στενολάγκαδο
                                                                                          ευρίσκεται κτισμένη"
Μνημεία και μάρτυρες του παρελθόντος ο ερειπωμένος πύργος του Γουδέλη, η εκκλησία του Προφήτη Ηλία και το παλιό ελαιοτριβείο. Αγέρωχοι στέκουν και οι δύο πλάτανοι του χωριού που σε συνδυασμό με την παραδοσιακή βρύση προσφέρουν τη δροσιά τους στους θερμούς μήνες του καλοκαιριού.
 26. ΚΑΣΤΑΝΙΑ Η Καστάνια ή Καστανέα ή Μεγάλη Καστάνια είναι ορεινό χωριό του νομού

Μανιάτικος Πύργος στην Καστάνια

Μεσσηνίας και ανήκε στο δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Λεύκτρου, ενώ σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μεσσηνίας. Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 700 μέτρων στους πρόποδες του Ταϋγέτου από την πλευρά της Μεσσηνίας και ανήκει στην περιοχή της ιστορικής Μάνης, ενίσχυσε την επανάσταση του '21 με τετρακόσιους άντρες (τετρακόσια όπλα όπως αναφέρεται σε ορισμένα βιβλία) ενώ στον πύργο του Δουράκη, που υπάρχει στο χωριό έχει μείνει και ο οπλαρχηγός Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Στο χωριό υπάρχουν αρκετές εκκλησίες του 14ου αιώνα και η μία από τις δύο διώροφες χριστιανικές εκκλησίες της Ευρώπης. Προστάτης του χωριού είναι η Παναγία και γιορτάζει στις 15 Αυγούστου με δοξολογία και πανηγύρι έμπροσθεν της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην πλατεία του χωριού. Το χωριό είναι προορισμός δροσιάς τους καλοκαιρινούς μήνες και κυνηγιού το χειμώνα.

27. ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ = ΚΟΨΟΛΑΙΜΕΪΚΑ. υψόμετρο 630 μέτρα
Μόνιμοι κάτοικοι σήμερα 17. Σε αγκωνάρι του σπιτιού του Ηλία Ευσ. Ταβουλαρέα υπάρχει χρονολογία 1745 άρα ο συνοικισμός άρχισε να κτίζεται το δεύτερο τέταρτο του 17ου αιώνα. Το 1960 ο συνοικισμός μετονομάστηκε σε Καταφύγιο επειδή στην Νότιο Δυτική άκρη λίγο πιο κάτω στο γκρεμό υπάρχουν σπηλιές που ονομάζονται "Καταφύγ(γ)ια" επειδή εκεί κατέφευγαν για να κρυφτούν οι κάτοικοι φοβούμενοι τους Πειρατές. Το Καταφύγιο είναι οικισμός της πρώην κοινότητας Τσερίων του Δημου Δυτ. Μάνης. Πηγή www.lefktro.gov.gr

28 . ΚΑΤΩ ΧΩΡΑ. Η Κάτω Χώρα αποτελεί έναν από τους οικισμούς της Μηλέας της Μεσσηνιακής Μάνης, με πληθυσμό 30 άτομα σύμφωνα με την απογραφή 2011. Σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μάνης.

29. ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ = ΜΠΙΛΙΟΒΑ Είναι χωριό της Μεσσηνιακής Μάνης πλησίον του Κάμπου Αβίας της Δυτικής Μάνης. Εκεί μπορεί κανείς να περπατήσει στο απολαυστικό μονοπάτι της Μπίλιοβας. μαζί με τους οικισμούς Βόρειο (ή Μπρίντα), Ανατολικό (ή Νερίντα) και η Χώρα, αποτελούσε κοινότητα και σήμερα αποτελεί Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αβίας. Είναι σε οχυρή θέση που το 17ο αιώνα γνώρισε καταστροφές από τους Τούρκους. Έχει αξιόλογους ναούς, όπως του Αγίου Νικολάου (14ου αι.), Προφήτη Ηλία και Παναγίας Χελμού. Από εδώ είναι ο αγιογράφος Χαϊδεμένος που το 1752 τοιχογράφησε τον Άγιο Νικήτα στους Άνω Δολούς. Δίπλα από το Κέντρο παρατηρούμε το υπέροχο φαράγγι του Ριντόμου.

30. ΚΙΤΡΙΕΣ. Ο οικισμός των Κιτριών ανήκε στο Δημοτικό Διαμέρισμα Δολών του πρώην Δήμου Αβίας και τωρινού Δήμου Δυτικής Μάνης και απέχει από την Καλαμάτα γύρω στα 15 χιλιόμετρα. Είναι παραθαλάσσιος οικισμός με πλούσια βλάστηση και φανταστική παραλία, που

Το λιμανάκι στισ Κιτριές

γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στα χρόνια της Ενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας. Μέχρι τον 19ο αιώνα που κατασκευάστηκε το λιμάνι της Καλαμάτας, οι Κιτριές ήταν το μοναδικό λιμάνι του Μεσσηνιακού Κόλπου, στην ανατολική πλευρά του κόλπου. Είχαν γίνει ένα σπουδαίο θαλασσινό κέντρο με εξωτερικό εμπόριο από προϊόντα όπως το λάδι, βελανίδι, πρινοκόκκι και μετάξι. Εδώ το 1659 εμφανίστηκε με ισχυρό στόλο ο Χασάν-Μπαμπά, ο οποίος ζήτησε την φόρου υποτέλεια της Μάνης, με αυτοδιοίκηση από τοπικό άρχοντα (Μπέη) που θα διόριζε η Υψηλή Πύλη, τη μη συμμετοχή των Μανιατών σε άλλες πολεμικές ενέργειες και τη παράδοση νεαρών ομήρων από όλες τις ισχυρές οικογένειες ιδίως των Μεδίκων και Στεφανόπουλων. Οι όροι εξόργισαν τους Μανιάτες, που επετέθησαν, κούρσεψαν και κατέστρεψαν τον στόλο του Χασάν - Μπαμπά στις Κιτριές και ετοιμάστηκαν για άλλον έναν μακροχρόνιο πόλεμο με τους Τούρκους. Στις Κιτριές το 1805 παρεδόθη στο Σερεμέτ Μπέη το κεφάλι του προεπαναστατικού ήρωα Καπετάν Ζαχαριά, που δολοφονήθηκε με δόλο, για να μεταφερθεί στη Κωνσταντινούπολη. Υπήρξε επίνειο της Ζαρνάτας και έδρα των Μπέηδων της Μάνης.Η περιοχή ήταν η έδρα των πέντε από τους οκτώ ηγεμόνες της Μάνης και συγκεκριμένα: Τζανέτμπεης Κουτήφαρης, Μιχάλμπεης Τρουπάκης, Παναγιώτης Κουμουντουράκης, Αντώνμπεης Γρηγοράκης και Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης. Από τη περιοχή των Κιτριών ξεκίνησε

Ένα από τα καλύτερα ηλιοβασιλέματα στις Κιτριές

η εξόρμηση των Μανιατών στις 23 Μαρτίου 1821 για την απελευθέρωση της Καλαμάτας από τους Τούρκους. Σήμερα οι Κιτριές, όπου καταλήγει το φαράγγι της Σάντοβας, παραμένουν ένα πανέμορφο και ιδανικό λιμανάκι και αποτελεί ένα αξιόλογο μέρος για ήσυχες διακοπές. Υπάρχουν ερείπια από Πύργους και ο ναός Κωνσταντίνου και Ελένης του 1730, με ξυλόγλυπτο τέμπλο. Η εκκλησία των Αγίου Κων/νου και Ελένης πρόσφατα ανακαινισθείσα, είναι συνδεδεμένη με γεγονότα και καταστάσεις παλιότερων εποχών. Εκεί έγινε, κατά το 1825, η χειροτονία των τεσσάρων αντικανονικών επισκόπων της Μάνης από τον Μητροπολίτη Ζαρνάτας Γαβριήλ Φραγκούλη για τις χηρεύουσες επισκοπές, τον Άνθιμο για την επισκοπή Πλάτσας, τον Ιωαννίκιο για την επισκοπή Μηλέας και Καστάνιας, τον Ιωσήφ για την επισκοπή Μαΐνης και τον Προκόπιο για την επισκοπή Ανδρούβιστας. Οι Κιτριές ήταν ο τόπος των Προεπαναστατικών διαβουλεύσεων και αποφάσεων. Εκεί έγινε στις 8 Μαρτίου 1821 η υπογραφή του Εθνικού Συμβολαίου, με τον Πετρόμπεη να αναλαμβάνει αρχηγός του αγώνα, μετά την απόφαση που έλαβαν οι συγκεντρωθέντες Μανιάτες οπλαρχηγοί και πρόκριτοι. Πηγή : www.mani.org.gr

31. ΚΟΤΡΩΝΙ. Μανιάτικος οικισμός της πρώην κοινότητας  Πλάτσας με 67 κατοίκους από την απογραφή του 2011. Σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μάνης.

32. ΚΟΥΡΗΣ. Μικρός οικισμός του τ.δ Σωτηριάνικων του πρώην Δήμου Αβίας και νυν Δυτικής Μάνης. Οι κάτοικοι του οικισμού με την απογραφή του 2011 είναι 18

33. ΚΡΥΑ ΒΡΥΣΗ. Ορεινός οικισμός της πρώην κοινότητας Πηγαδίων του πρώην Δήμου Αβίας. Ο οικισμός βρίσκεται σε υψόμετρο 1096 μ. σε ένα τοπίο απείρου φυσικού κάλλους, πληγωμένο όμως κυρίως από τις φωτιές του 2007. Σήμερα ο οικισμός κατοικείται από 8 άτομα, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, Κάθε χρόνο στις 26 Αυγούστου γιορτάζει το γραφικό εκκλησάκι του χωριού «Γεννέσιον της Θεοτόκου» όπου συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου και το χωριό ξαναγεννιέται.

34. ΚΥΒΕΛΕΙΑ ΜΗΛΕΑΣ ΜΑΝΗΣ = ΓΑΡΜΠΕΛEΑ. Τα Κυβέλεια αποτελούν έναν από τους οικισμούς της Μηλέας Μεσσηνίας, με πληθυσμό 34 άτομα (απογραφή 2001). Άλλοι οικισμοί είναι τα Φαγριάνικα, Ξανθιάνικα, Σεκουριάνικα και Κάτω Χώρα. Η ονομασία του οικισμού συνδέεται με τη θεότητα της μυθολογίας Κυβέλη. Ο οικισμός αναφέρεται και ως Γαρμπελιά από τους ντόπιους, που είναι η παλιά του ονομασία (μετονομάστηκε το 1956). Στο χωριό έχει βρεθεί μυκηναϊκός θολωτός βασιλικός τάφος, ο οποίος χρονολογείται γύρω στο 1250 π.Χ. και παραμένει σε καλή κατάσταση[2].Στο χωριό γεννήθηκε ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, ο πύργος της οικογένειας του οποίου υπάρχει μέχρι σήμερα,

35. ΛΑΓΚΑΔΑ ΜΑΝΗΣ. Ένα γνήσιο χωριό της Έξω (Δυτικής ή Μεσσηνιακής) Μάνης, πιστό στην Μανιάτικη αρχιτεκτονική. Το χωριό είναι κτισμένο σε ένα λαγκάδι, από το οποίο πήρε και την ονομασία του. Η ιστορία της φαίνεται να ξεκινά το 68 μχ όπου επί Μάρκου Αυρηλίου οι Ρωμαίοι

Λαγκάδα

κατέλαβαν την διπλανή πόλη που ανήκε στην Σπάρτη του Μενελάου, τις Θαλάμες . Στην λαγκάδα εγκατέστησαν τους σταύλους τους και στα σημερινά Σωματιανά κατέλυσε η σωματοφυλακή τους εξ ου και η ονομασία αυτού του οικισμού. Ετσι η περιοχή έγινε σιγά σιγά οικισμός με πρώτους κατοίκους Ρωμαίους πολίτες τα ονόματα των οποίων εξελληνίστηκαν κρατώντας την λατινική ρίζα μέχρι σήμερα. Αξιοθέατα της περιοχής είναι ο παλιός ναός της Γιάτρισσας με το μεγαλύτερο μοναστήρι της Λακωνικής χερσονήσου που κάποτε είχε 300 μοναχούς, τον ηγούμενο τον οποίον εμύησε στην Φιλική Εταιρία ο Κολοκοτρώνης και στήριξε οικονομικά την επανάσταση. Επίσης τα βυζαντινά εκκλησάκια Φανερωμένης και Αγίας Μαρίνας αγιογραφημένα από τον μοναχό Ανδρόνικο Παλαιολόγο αδελφό του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.

Στη Λαγκάδα πέθανε ο εκχριστιανιστής της Μάνης, Αρμένιος στην καταγωγή, Νίκων ο Μετανοείτε, τα οστά του οποίου βρίσκονται σε λάρνακα στην εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου. 

36. ΛΑΚΚΟΣ. Μικρός οικισμός του Προαστίου (Πραστίου κατά τους ντόπιους) το οποίο διατηρούν οι 20 εναπομείναντες κάτοικοι (τόσοι απογράφηκαν στην απογραφή του 2011).

37. ΛΕΦΤΙΝΙ = ΠΑΛΑΙΟ. Οικισμός της πρώην κοινότητας Τσέρια του σημερινού Δήμου Δυτικής Μάνης. Το υψόμετρο  του οικισμού είναι 650 μέτρα
Σύμφωνα με τον Γάλλο μεσαιωνοδίφη Bucon, το 16ο αιώνα το Lentini (Λεπτίνιον-Λεπτίνι) ήταν ένα από τα 8 χωριά της Καπετανίας Ανδρούβιστας (σημερινό Ξωχώρι). Στις αρχές του 17ου αιώνα το Λεφτίνι είχε 40 οικογένειες. Το παλαιό Λεφτίνι ήταν κτισμένο περί τα 1000 μέτρα βορειότερα του σημερινού. Σήμερα υπάρχουν μερικά ερείπια που μαρτυρούν την ύπαρξη σπιτιών στην τοποθεσία Κάτω Χώρα. Στην τοποθεσία Αϊ Βασίλης υπάρχουν δύο λιθάρια πρωτόγονου ελαιοτριβείου διαμέτρου 0,95μ. και πάχους 0,25 μια τοποθεσία ονομάζεται "Καμίνια" γιατί εκεί φαίνεται ότι υπήρχαν Καμίνια για το ψήσιμο των κεραμιδιών. Σήμερα βρίσκονται μερικά στις σκεπές παλαιών σπιτιών. Το Λεφτίνι σαν χωριό εγκαταλείφθηκε σε άγνωστη εποχή από τους κατοίκους του εξ' αιτίας καταστροφής των σπιτιών από εχθρικές επιδρομές είτε από ασθένειες επειδή η περιοχή εμαστίζετο από ελονοσία διότι υπήρχαν έλη. Λίγοι κάτοικοι έκτισαν νοτιότερα 1.000 μέτρα το σημερινό συνοικισμό. Μόνιμοι κάτοικοι σήμερα είναι 5 άτομα. Πηγή : www.lefktro.gov.gr

38. MΑΛΤΑ. Η Μάλτα είναι Μανιάτικο Πυργοχώρι, όπου υπάρχει ο ιστορικός πύργος των Κουτήφαρη-Αλούπηδων. Στη περιοχή δεσπόζει σε κοντινό λόφο ο πύργος του Μαυρίκου (1814). Μετά από ένα χιλιόμετρο απόσταση οδηγούμεθα στη γυναικεία μονή Ανδρουμπεβίτσας, βυζαντινό κτίσμα με στοιχεία μανιάτικης αρχιτεκτονικής. Στο Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, σώζονται μερικές σπουδαίες τοιχογραφίες του 13ου αιώνα. Σήμερα η Μάλτα ανήκει στον Καλλικρατικό Δήμο Δυτικής Μάνης με 105 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2001.
Πηγή : www.mani.org.gr

39. ΜΑΡΜΟΥΤΣΑ. Οικισμός της πρώην κοινότητας Νεοχωρίου Λέυκτρου του Δήμου Δυτικής Μάνης με 75 κατοίκους που απογράφηκαν το 2011

40. ΜΕΓΑΛΗ ΜΑΝΤΙΝΕΙΑ = ΑΝΩ ΜΑΝΤΙΝΕΙΑ ή ΑΝΩ ΧΩΡΑ Η Μεγάλη Μαντίνεια είναι ημιορεινός οικισμός του δημοτικού διαμερίσματος τ. Δήμου Αβίας του Δήμου Αβίας και του νυν Δήμου της Δυτικής Μάνης του Νομού Μεσσηνίας. Βρίσκεται σε υψόμετρο 200 μ. Ο πληθυσμός κατά την απογραφή του 2001 έφτανε τους 180 κατοίκους. Η οικονομία του οικισμού στηρίζεται κυρίως στην ελαιοπαραγωγή και τον τουρισμό.

41. ΜΗΛΕΑ = ΦΑΓΡΙΑΝΙΚΑ . Έτσι μετονομάσθηκε ο συνοικισμός και ή τότε κοινότητα Φαγριάνικων που μετονομάστηκε το 1912. Η Μηλέα προϋπήρχε ως συνοικισμός, αλλά η έδρα ήταν ο συνοικισμός Φαγριάνικα, που μετονομάσθηκαν. Υπάγεται στο Δήμο Δυτικής Μάνης.

Μηλιά

 Μέσα σε ένα καταπράσινο φυσικό περιβάλλον, η Μηλιά, με τις κρυσταλλοστάλαχτες ρεματιές της, το αρμονικό δέσιμο της θαμνόφυτης βλάστησης, με το ασημόχρωμο του λιόφυλλου και το αυτοφυές υψίκορμο σφεντάμι -μόνου αειθαλούς ελληνικού είδους- αποτελεί νότα υψηλού επιπέδου, αισθητικής ικανοποίησης για τον επισκέπτη. Τη ζωγραφιά της συμπληρώνουν τα αναπαλαιωμένα κεραμοσκέπαστα παραδοσιακά σπίτια με ξέχωρο διάκοσμο, τις επιβλητικές εκκλησιές της και το μεγαλόπρεπο καμπαναριό της -μοναδικό στην περιφέρεια- που φαντάζει να ανηφορίζει στα αρχέγονα βράχια του Πενταδάκτυλου Ταλετού, σε έφεση προσέγγισης με το Θείο.Η Μηλέα, γνωστή μας ως Μηλιά, πριν από την εφαρμογή του σχεδίου «Καποδίστριας» (Ν. 2539/4/12/97) ήταν έδρα ομώνυμης Κοινότητας (Β.Δ. 31-8-1912 και διορθωτικό Β.Δ. 20-9-1913). Σήμερα η Μηλιά είναι ένα από τα 19 Δημοτικά Διαμερίσματα του τέως Δήμου Λεύκτρου και νυν Δήμου Δυτικής Μάνης,- Επαρχίας Καλαμάτας Ν. Μεσσηνίας, με έδρα την Καρδαμύλη.                                                                                                                                             Βρίσκεται στη δυτική πλευρά της οροσειράς του Ταϋγέτου, σε υψόμετρο 550 μ. και μεταξύ προβούνων, στην κορυφή των οποίων και ακριβώς πάνω από το χωριό, είναι κτισμένη σε ένα μικρό οροπέδιο, σε υψόμετρο 1000 μ. η Μονή της «Παναγίας της Γιάτρισσας». Το πότε ακριβώς χτίστηκε μας είναι άγνωστο. Κατά την παράδοση, στην τοποθεσία αυτή υπήρχε στους αρχαίους χρόνους ναός της θεάς Αθηνάς διακονούμενος από πολλούς ιερείς. Ένας από αυτούς, ο Βρασίδας, το 382 μ.Χ. επισκέφθηκε την εκχριστιανισθείσα, εν τω μεταξύ, Πάτρα όπου κατηχήθηκε στον Χριστιανισμό και μετονομάστηκε Βιτάλιος. Όταν επέστρεψε, μύησε και τους άλλους ιερείς στον χριστιανισμό και από κοινού, κήρυξαν στα γύρω χωριά την Χριστιανική θρησκεία, αφιέρωσαν δε τον ναό στη Γένεση της Παναγίας, που γιορτάζεται στις 8 του Σεπτέμβρη. Η Μηλιά αποτελούσε το μέσον μιας εκ των διαδρομών της Αρχαίας Σπάρτης προς τα Μεσσηνιακά παράλια και ήταν βασικός σταθμός ανάπαυλας της διήμερης πορείας που ακολουθούσαν οι ταξιδιώτες. Η Μηλιά μέχρι το 1937, ως Κοινότητα του τέως Δήμου Λεύκτρου, ανήκε στο Νομό Λακωνίας. Έκτοτε οι τρεις τέως Δήμοι Λεύκτρου, Καρδαμύλης και Αβίας μεταφέρθηκαν, διοικητικώς, στο Ν. Μεσσηνίας (Α.Ν. 1026/24-12-1937). Εκκλησιαστικώς όμως εξακολουθεί (όπως και οι παραπάνω Δήμοι) να υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Γυθείου και Οιτύλου. Η Μηλιά γεωγραφικά αποτελεί περιοχή της Έξω Μάνης η οποία αρχίζει από το Οίτυλο και φθάνει μέχρι τη Βέργα του Αλμυρού (2 χλμ. πριν από την Καλαμάτα). Τον διαχωριστικό αυτόν καθορισμό αναφέρει ο ποιητής Νικήτας Νηφάκης στην έμμετρη ιστορία του για τη Μάνη:                                                                                                                               "Το μέρος τ’ ανατολικό λέγεται Κάτω Μάνη
τα άλλα δύο τα δυτικά Έξω και Μέσα Μάνη"                                                                                             Πηγή : www.lefktro.gov.gr

43. ΜΠΑΖΙΓΕΪΚΑ. Τα Μπαζιγέϊκα είναι οικισμός της πρώην κοινότητας Πλάτσας του Δήμου Δυτικής Μάνης στον οποίο σήμερα απόμειναν 32 κάτοικοι.

44. NEΟΧΩΡΙ ΜΑΝΗΣ = ΝΙΧΩΡΙ. Αποτελεί Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Λεύκτρου, μαζί με τον οικισμό Λεύκτρο και τη παραλιακή Στούπα. Βρίσκεται τρία χιλιόμετρα από τη διασταύρωση του επαρχιακού δρόμου Καλαμάτα - Αρεόπολη στο ύψος της Στούπας και είναι αμφιθεατρικά κτισμένο πάνω σε λόφο. Είναι από τους νέους οικισμούς της Μάνης που δημιουργήθηκε στο τέλος του 17ου αιώνα (1680 περίπου) όταν η Βενετσιάνικη διοίκηση της περιοχής θέλησε να εποικήσει το χώρο μεταφέροντος κατοίκους από τα νότια χωριά της καπετανίας του Ζυγού, για να καλύψει το πληθυσμιακό κενό. Εποικίστηκε βασικά από κατοίκους του Νομιτσή. Αυτοί εγκαταστάθηκαν και κατασκεύασαν σπίτια οπό υλικά που λήφθηκαν από την κατεδαφισμένη ακρόπολη του κάστρου του Λεύκτρου. Την επόμενη δεκαετία προσήλθαν και λίγοι έποικοι οπό τη Μηλέα, που εγκαταστάθηκαν και έδεσαν με την περιοχή. Η αρχαία ονομασία της περιοχής ήταν Λεύκτρα, που προέρχεται από το γιο του Περιήρη, Λεύκιππο, ενώ ο Παυσανίας αναφέρει «Πέφνου δε στάδια είκοσιν απέχει Λεύκτρα». Στη προϊστορική πόλη έχουν βρεθεί λίθινη αξίνα πρωτοελλαδικής εποχής, μαρμάρινο κεφάλι Αθηνάς, μαρμάρινο Ιονικό κιονόκρανο, μαρμάρινο κεφάλι γενειοφόρου άντρα ρωμαϊκών χρόνων, πήλινη γυναικεία κεφαλή κλασσικών χρόνων, που βρίσκονται στο Μουσείο της Καλαμάτας, καθώς και Μεσοελλαδικοί και Μυκηναϊκοί θαλαμοειδείς τάφοι στη βάση του λόφου. Το γεγονός ότι τιμούσαν τον Ασκληπιό, ως γιο της κόρης του Λεύκιππου, Αρσινόης και του Ιθωμάτα Δία, αναδεικνύει τις σχέσεις που είχαν αναπτύξει με τους Μεσσήνιους. Στην Ακρόπολη των αρχαίων Λεύκτρων σώζονται υπολείμματα του φράγκικου κάστρου, που έχτισε ο Γουλιέλμος Βιλεαρδουινός το 1250 μ.Χ., το οποίο παραχωρήθηκε στους Βυζαντινούς το 1262, ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωση του αιχμαλώτου Γουλιέλμου και τα ερείπια ναού της Αθηνάς. Στο Λεύκτρο βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Πελαγίας με ωραία λαϊκά ανάγλυφα και στο Νιοχώρι η Παναγίτσα με αγιογραφίες του 1787. 

Σήμερα το Νεοχώρι το κατοικούν 254 κάτοικοι.

45. ΝΙΚΟΒΟ. Το Νίκοβο είναι οικισμός του Εξωχωρίου της Καρδαμύλης. Η Ανδρούβιστα, η Χώρα, τα Πρίπιτσα και το Νίκοβο απετέλεσαν την μετέπειτα κοινότητα Εξωχωρίου που σήμερα είναι Δ.δ. του νέου Δήμου Δυτικής Μάνης                                                                                                                                                        46. ΝΟΜΙΤΣΗ. Ανάμεσα στα Δημοτικά Διαμερίσματα Πλάτσας και Θαλαμών του πρώην Δήμου Λεύκτρου βρίσκεται το T.Δ Νομιτσή. Βρίσκεται σε απόσταση μιας και πλέον ώρας από την Καλαμάτα (57 χλμ.) και μισής περίπου ώρας από την Αρεόπολη (25 χλμ.). Το 1928 αριθμούσε 459 κατοίκους, το 1991 162 και σήμερα 116 (απογραφή 2001). Στο T.Δ. Νομιτσή ανήκει ο οικισμός Κούμανης. Ο Νομιτσής ανήκει στον ορεινό όγκο του Ταϋγέτου και παρουσιάζει όπως και όλη η ορεινή ζώνη, πληθυσμιακή και δημογραφική παρακμή
       

Νομιτσή

 Κτισμένος αμφιθεατρικά στους πρόποδες ενός μικρού λόφου του Γαϊδουροβουνιού έχει θέα το Μεσσηνιακό κόλπο και αγναντεύει την Κορώνη. Τούτος ο τόπος με την άγρια ομορφιά, τις βαθιές νεροσυρμές αποτελεί ένα ζωντανό μνημείο της φύσης και του πολιτισμού. Δύσβατα κορφοβούνια, απότομες ρεματιές, κακοτράχαλες πλαγιές, ορθόστηλοι γλυστεροί βράχοι, γαρδίνες και πετροχώραφα περιφραγμένα με ξερότοιχους, ελάχιστα ισιώματα με λιγοστό χώμα και μερικές ελιές, υπήρξαν οι πηγές που τροφοδότησαν και ανέτρεψαν γενιές και γενιές. Καλντερίμια που συνέδεαν το χωριό με γειτονικά χωριά και οικισμούς (ελάχιστα σώζονται, γιατί με την κατασκευή του αμαξιτού δρόμου δυστυχώς καταστράφηκαν), ξαναζωντανεύουν παλιές μνήμες. Στενά σοκάκια, παραδοσιακά πέτρινα σπίτια με τις κεραμοσκεπείς στέγες τους, προσδίδουν μια γραφικότητα στο χώρο, συμπληρώνοντας το σκηνικό της διατήρησης της αυθεντικότητάς του. Οι γκρεμισμένοι πύργοι από το χρόνο και την εγκατάλειψη αποτελούν μαρτυρίες ενός ένδοξου παρελθόντος. Ερειπωμένες αλλά και καλοδιατηρημένες εκκλησίες μαρτυρούν για το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα των κατοίκων. Ο ενοριακός ναός του Αγίου Γεωργίου στο κέντρο του χωριού. Το κτίσμα εκτιμάται ότι είναι παλιότερο του 1784, χρονολογία που αναγράφεται σε μια πέτρα που κατά πάσα πιθανότητα σηματοδοτεί τη χρονιά της αναπαλαίωσης. Το ψηλό καμπαναριό, ακατασκευασμένο από βυζαντινό υλικό (πωρόλιθους και κεραμίδια) ίσως αποτελεί το παλιότερο μέρος του ναού που σώζεται στην αρχική μορφή του, γι αυτό στα υπόλοιπα τμήματα έχουν υπάρξει μεταγενέστερες παρεμβάσεις. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο, λέγεται ότι κατασκευάστηκε από κάποιον που είχε καταφύγει στα μέρη μας, καταδιωκόμενος, με μοναδικό εργαλείο ένα σουγιά και μοναδικό αντάλλαγμα το καθημερινό φαγητό του, που είχαν αναλάβει εναλλάξ οι οικογένειες του χωριού. Ο εσωτερικός χώρος, ολόκληρος, ένα μεγαλείο τέχνης από πλούσιες τοιχογραφίες, με σπάνιες αναπαραστάσεις του θεϊκού μεγαλείου εμπλουτισμένες με τις αυστηρές ασκητικές μορφές Αγίων της εκκλησίας μας. Η υψηλή ακουστική που διαθέτει ο ναός οφείλεται σε εντοιχισμένα πιθάρια στην περιοχή του τρούλου. Η Μεταμόρφωση (11^ος αιώνας) εντυπωσιάζει τον επισκέπτη αν και έχει λεηλατηθεί κάμποσες φορές και έχει επισκευασθεί πρόχειρα (καθαρισμός με ασβέστη). Οι Αγιοι Ανάργυροι (12^ος αιώνες), η Υπαπαντή (14^ος αιώνας) η Παναγία η Γιάτρισσα (Καμπινάρι) (16^ος αιώνας) ο Αγιος Ευστράτιος (Πάνω Κούμανη), ο Άγιος Νικόλαος, οι Άγιοι Θεόδωροι κ.α, αποτελούν μερικά δείγματα εκκλησιαστικών μνημείων, που χάρις στην παρέμβαση των κατοίκων αναστηλώθηκαν και συντηρήθηκαν ώστε να μπορούν να λειτουργούν ως χώρα λατρείας και προσευχής. παρόμοιοι χώροι που δεν κατέστη δυνατό να αποκατασταθούν (απαγορεύσεις αρμοδίων υπηρεσιών κ.λπ.) ερειπώθηκαν ή γκρεμίστηκαν.
        Η ύδρευση του χωριού γινόταν παλιότερα από τα νερά δύο πηγών, μία στο κύριο χωριό και μία στον οικισμό Κούμανη που διοχετεύονταν σε καλοκτισμένες πέτρινες βρύσες. Στις βρύσες αυτές δεν πήγαιναν μόνο οι γυναίκες για να πάρουν νερό αλλά για να πλύνουν τα υφαντά στρωσίδια και τα ρούχα. Εκεί όμως πότιζαν και τα ζώα τους καλοκαιρινούς μήνες σε μαρμάρινες γούρνες. Στις βρύσες αυτές που δεν γνωρίζουμε πότε κτίστηκαν, υπάρχουν εντοιχισμένα διακοσμητικά ανάγλυφα και αποτελούν μοναδικά αρχιτεκτονικά κτίσματα με έντονο ενδιαφέρον.
      Σημαντική προσωπικότητα του χωριού υπήρξε ο Υπουργός και Βουλευτής Γιάννης Ψαρρέας, Υφυπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας σε διάφορες περιόδους από το 1956 έως το 1963. Ο δρόμος Καλαμάτα – Αρεόπολη που έβγαλε τη Μάνη από την απομόνωση, υγειονομικοί σταθμοί, τουριστικά περίπτερα και κτίρια δημοτικών σχολείων φέρουν τη σφραγίδα του. Πηγή : www.leftro.gov.gr (Aντ. Ρουμανέα)

47. ΞΑΝΘΙΑΝΙΚΑ. Μικρός οικισμός της παραδοσιακής Μανιάτικης πρώην κοινότητας Μηλέας, του σημερινού Δήμου Δυτικής Μάνης.

48. ΟΡΟΒΑΣ. Οικισμός του χωριού Κάμπος του πρώην Δήμου Αβίας της Μάνης. Ο οικισμός έχει 24 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μάνης.

49. ΠΕΔΙΝΟ = ΚΑΤΣΙΜΑΡΕΪΚΑ. Συνοικισμός της πρώην κοινότητας Τσέρια.                        Η μετονομασία έγινε το 1956. Σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτ. Μάνης. υψόμετρο 600 μέτρα
Μόνιμοι κάτοικοι σήμερα 26. Στο καμπαναριό της εκκλησίας είναι σκαλισμένη η ανορθόγραφη επιγραφή "1804 Μαρτίου 8 Παναγιώτη Μαυρουδέας κτίτορας" (κτίστης). Σύμφωνα με τα γραμμένα ο συνοικισμός άρχισε να κτίζεται στο τέλος 17ου αιώνα και μετά έκτισαν την εκκλησία. Πηγή : www.lefktro.gov.gr

50. ΠΕΤΡΟΒΟΥΝΙ. Αποτελεί μικρό και πανέμορφο ημιορεινό οικισμό πλησίον της Καρδαμύλης

Η μικρή πλατεία Πετροβουνίου

του Δήμου Δυτικής Μάνης, που όμως σήμερα έχουν απομείνει μόνο 15 κάτοικοι.

Η θέα του στην Καρδαμύλη και όλο σχεδόν το Μεσσηνιακό κόλπο είναι εκπληκτικής ομορφιάς. Είναι κρίμα που τέτοιες πανέμορφες περιοχές μένουν αναξιοποίητες. 

51. ΠΗΓΗ = ΛΟΣΝΑ. Ήταν οικισμός της πρώην κοινότητας Πλάτσας η οποία μετονομάσθηκε το 1912. Σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μάνης και έχει 48 κατοίκους.

52. ΠΛΑΓΙΑΔΑ.  Η Πλαγιάδα είναι ένας ακόμη οικισμός της πρώην κοινότητας Ριγκλίων του νύν Δήμου Δυτικής Μάνης. Σ’ αυτόν τον οικισμό σήμερα μένουν 15 Μανιάτες.

53. ΠΛΑΤΑΝΟΣ = ΣΒΙΝΑ. Οικισμός της πρώην κοινότητας Θαλάμαι (Κουτήφαρι) του νυν Δήμου Δυτικής Μάνης.

54. ΠΛΑΤΣΑ. Η Πλάτσα είναι ημιορεινό χωριό κτισμένο σε υψόμετρο 370 μ., που με τους οικισμούς Πηγή και Κοτρώνι αποτελούσε κοινότητα και τώρα Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου

Πλάτσα

Λεύκτρου. Παρουσιάζει ενδιαφέρον ως χαρακτηριστικός παραδοσιακός οικισμός της Μεσσηνιακής Μάνης με πολλούς οχυρούς πύργους, σε συνδυασμό με το φυσικό της περιβάλλον. Πλάτσα σημαίνει πλάτωμα ή ανοικτή πλατεία και στην αρχαιότητα ήταν ο ορεινός χώρος της αρχαίας Πέφνου, ενώ η παράλια Πέφνος ήταν ο Άγιος Δημήτρης. Οι πανέμορφες εκκλησίες της υποδηλώνουν τη σπουδαιότητα της περιοχής κατά τους Βυζαντινούς και Μεταβυζαντινούς χρόνους. Στην Πλάτσα υπάρχουν αρκετοί ναοί βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων. Αξιόλογοι είναι οι ναοί του Αγίου Νικολάου, η Αγία Παρασκευή σταυρεπίστεγος ναός με τοιχογραφίες του 15ου αιώνα, ο Άγιος Δημήτριος (11ου-12ου αι.) με εξαίρετες τοιχογραφίες και ανάγλυφα. Ο Άγιος Νικόλαος, που βρίσκεται στο Καμπινάρι της

Πλάτσα. Η εκκλησία του χωριού

Πλάτσας, είναι τρίκλιτη Βασιλική του 10ου αιώνα, με τρούλο που προστέθηκε το 14ο αι. και ωραία τοιχογράφηση, του 1332. Στο τέμπλο διατηρούνται γλυπτά μεσοβυζαντινών χρόνων, ενώ ο ναός λειτουργείται μία φορά το χρόνο.                                                                                                                                   Πηγή : www.lektro.gov.gr                    

55. ΠΛΑΤΩΜΑ = ΠΛΗΡΩΜΑ ή ΚΑΜΙΝΑ ΜΑΛΤΣΙΝΑ. Οικισμός του Κάμπου Αβίας και νυν Δήμου της Δυτικής Μάνης. Στον  οικισμό πλέον έχουν απομείνει μόνο 25 κάτοικοι, με τάσεις μείωσης και αυτού του γηρασμένου πληθυσμού.

56. ΠΡΑΣΤΟΒΑ. Οικισμός της πρώην κοινότητας Προαστίου όπου παλιά υπήρχαν ορυχεία γνωστά από την γνωριμία του Καζαντζάκη με το Ζορμπά. Σήμερα στην Πραστοβά μένουν 42 κάτοικοι.

57. ΠΡΙΠΙΤΣΑ. Είναι οικισμός που μαζί με την Ανδρούβιστα, το Νίκοβο και τη Χώρα δημιούργησαν την κοινότητα Εξωχωρίου του πρώην Δήμου Λεύκτρου του σημερινού Δήμου Δυτικής Μάνης.

58. ΠΡΟΑΣΤΙΟ = ΠΡΑΣΤΕΙΟ. Βρίσκεται σε υψόμετρο 230μ., μετά τη Καρδαμύλη, ανατολικά και

Προάστειο. Δρομάκι του χωριού 

αριστερά του δρόμου, ενώ απέχει 43 χλμ. από τη Καλαμάτα. Μαζί με τους οικισμούς Λάκκο και το παραθαλάσσιο Νέο Προάστιο (ή Πόρτο Καλαμίτσι), αποτελούσαν κοινότητα και τώρα Δημοτικό Διαμέρισμα του τέως Δήμου Λεύκτρου και νυν Δ. Δυτικής Μάνης. Το Προάστιο είναι από τους παλαιότερους και σημαντικότερους οικισμούς της περιοχής. Το 1479 αναφέρονται 4 χωριά της περιφέρειας η Χώρα ή και Ανδρούβιστα, η Καρδαμύλη, το Λεπτίνι και το Προάστιο. Στο Προάστιο βλέπουμε τους πύργους των Περδικέα και Χιουρέα,

Ηλιοβασίλεμα από το Προάστιο

την ανακαινισμένη Κρήνη των Μελισσηνών του 1643, τον Άγιο Νικόλαο, τη Κοίμηση της Θεοτόκου (1790), το Μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων (13ος αι.) και ένα εντυπωσιακό πέτρινο γεφύρι. Εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς είναι και το ενάλιο σπήλαιο Καταφύγι του Βατσινήδη ή Βοτσινίδη, κοντά στο Προάστιο, που στο εσωτερικό του υπάρχουν

ωραιότατες μικρές λίμνες, αλλά είναι αναξιοποίητο.

59. ΠΡΟΑΣΤΕΙΟ ΝΕΟ. Το Νέο Προάστιο είναι η παραλία του κανονικού χωριού όπου πολύς κόσμος πηγαίνει για μπάνιο. Σήμερα στον οικισμό – παραλία μένουν 41 μόνιμοι κάτοικοι.

60. ΠΡΟΣΗΛΙΟ = ΛΙΑΣΙΝΟΒΑ  Είναι ένα Μανιατοχώρι που είναι το τελευταίο χωριό πριν φτάσουμε στην Καρδαμύλη. Η Λιασίνοβα μετονομάστηκε σε Προσήλιο και βρίσκεται 30 χλμ.

Προσήλιο

δυτικά της Καλαμάτας, ενώ μαζί με τον οικισμό Κάλυβες αποτελούσε Κοινότητα και τώρα Δημοτικό Διαμέρισμα. Είναι αμφιθεατρικά κτισμένο στη πλαγιά λόφου, σε υψόμετρο 360 μ., με υπέροχη θέα προς τη Καρδαμύλη και το Μεσσηνιακό κόλπο. Ηλιόλουστο χωριό με το ναό του Αγίου Γεωργίου, που κτίστηκε το 1833 πάνω σε παλαιότερη ερειπωμένη εκκλησία, τον Άη Δημήτρη και το Ταξιάρχη με ωραίες τοιχογραφήσεις και το πύργο του Πατριαρχέα. Το Προσήλιο αντικρίζει τις Κάλυβες με τα πέτρινα σπίτια και τα πολύ στενά δρομάκια, που είναι κτισμένες σε κορυφή κοντινού λόφου, με οικιστή, περί το 1600, το Κατσίρη από τη Χώρα Ανδρουβίστας, πρόγονο των σημερινών Κατσιρέων.

 61. ΠΥΡΓΟΣ ΛΕΥΚΤΡΟΥ ΜΑΝΗΣ. Ο Πύργος ή Πυργάκι βρίσκεται σε λόφο πάνω από τη Στούπα, μετά το Νιοχώρι σε υψόμετρο 360 μ. Το όνομά του προήλθε από το κτίσιμο του πρώτου πύργου στη περιοχή από την οικογένεια Μανολίτση, που προερχόταν από τη

Πύργος Λεύκτρου

Κωνσταντινούπολη και από την οποία προέρχονται πολλές σημερινές οικογένειες. Η ιστορία του χωριού αρχίζει το 15ο αιώνα και ήταν παρατηρητήριο, τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, των καπεταναίων που έδρευαν σε Μηλιά, Καστάνια κ.λ.π. Ο Πύργος διαθέτει αρκετές Βυζαντινές και Μεταβυζαντινές εκκλησίες, όπως η Παναγία με αγιογραφίες και παλαιό καμπαναριό, με πιο αξιόλογη του Αγίου Γεωργίου. Είναι κτισμένη επάνω σε παλαιότερη, έχει αγιογραφίες και κιονόκρανα, ενώ διαθέτει επιβλητικό καμπαναριό και πανοραμική θέα από το προαύλιο χώρο της. Αναλυτικά στοιχεία περιλαμβάνονται στο παρακάτω κείμενο που δημοσιεύτηκε στη περιοδική έκδοση με τίτλο «Ο ΠΥΡΓΟΣ ΛΕΥΚΤΡΟΥ», του Συλλόγου Πυργιανών Μεσσηνιακής Μάνης «Ο Άγιος Γεώργιος», Ιανουάριος-Φεβρουάριος-Μάρτιος 1989, έτος Η’, αρ.φ. 20. Πύργος Λεύκτρου
Ο Πύργος Λεύκτρου της Έξω Μάνης (Μεσσηνιακής) είναι κτισμένος στην περιοχή όπου τα Λεύκτρα κατά τον Παυσανία, πάνω σε ένα λόφο, σε απόσταση 5 χιλιόμετρα από τα νερά του Μεσσηνιακού κόλπου. Βρίσκεται πάνω στο δρόμο που οδηγεί από την παραλιακή Στούπα στα διάφορα χωριά που είναι κτισμένα σ' αυτή την πλαγιά του Ταΰγετου. Κατά την ανηφορική διαδρομή, αφήνοντας πίσω μας τη Στούπα, το πρώτο χωριό που συναντάμε είναι το Νεοχώρι κατέστη συνέχεια ο Πύργος. Το χωριό από το Δημόσιο δρόμο έχει δύο εισόδους. Φυσικό παρατηρητήριο η θέση του. Από τη Δυτική πλατεία «Παλιόπυργα» απολαμβάνει κανείς την

Πύργος Λεύκτρου. Το καφενείο-Μουσείο του Κούρου

Ανατολική ακτή του Μεσσηνιακού κόλπου και τα παραθαλάσσια χωριά τοποθεσίες, Άγιο Δημήτριο, Άγιο Νικόλαο, Στούπα, Καλόγρια Λεύκτρο. Από τις άλλες πλευρές το χωριό έχει θέα προς το Κοτρώνι, Πηγή (παλ. Λοζνά), άνω και κάτω Ρίγκλια, Ελαιοχώριο, Πλάτσα.Η ιστορία του Πύργου, από τα στοιχεία που υπάρχουν, αρχίζει το 1565 μ.Χ. περίπου. Την εποχή αυτή φθάνει στην περιοχή Σκαφίδι η πρώτη οικογένεια με το όνομα Μανολίτση ή Μάνος. Η οικογένεια αυτή προερχόταν από την Κων/πολη, όπου ακόμα υπάρχει το όνομα Μάνος, κατ' άλλους από τα παράλια της Β. Ηπείρου. Το σίγουρο είναι ότι στο μέρος μας ήρθε από τα χωριά Νομιτσή και Κουτήφαρη. Στην αρχή εγκαταστάθηκαν στο Μαύρο Σπήλαιο. Το σπήλαιο είναι μεγάλο και σημάδια που υπάρχουν ακόμα μαρτυρούν ότι έζησαν εκεί άνθρωποι (διαρρύθμιση χώρου). Η επιλογή του σπηλαίου δεν ήταν τυχαία, γιατί κοντά σ' αυτό υπάρχει άλλο μικρότερο με μια μικροπηγή (σκαφίδι), από εκεί και η ονομασία της περιοχής. Από τις πρώτες εργασίες της οικογένειας ήταν η κατασκευή της εκκλησούλας του 'Αη Δημήτρη, που διατηρείται μέχρι σήμερα αφού αναστηλώθηκε. Η περιοχή του χωριού ανήκε στη Μηλιά (το αρχαιότερο χωριό της περιοχής). Έτσι άρχισαν διάφορες προστριβές, γιατί κάτοικοι που έρχονταν από τη Μηλιά στα χωράφια που ήταν στη σημερινή τοποθεσία του χωριού, κατοίκους του Σκαφιδιού, πετώντας πέτρες απειλώντας, φωνάζοντας. Έτσι οι Σκαφιδιώτες (οι από κάτω όπως τους έλεγαν) αναγκάστηκαν να ανέβουν επάνω (στο λόφο). Δεν είναι εξακριβωμένο αν αυτή η μετακίνηση έγινε με τη βία ή με χρηματική ή άλλου είδους ανταλλαγή. Το σίγουρο είναι ότι έκτισαν τον πρώτο Πύργο στη θέση όπου η σημερινή πλατεία «Παλιόπυργας». Ο πρώτος αυτός Πύργος έδωσε το όνομα στο χωριό. Η οικογένεια Μανολίτση ή Μάνος που εγκαταστάθηκε στον Πύργο, είχε πέντε παιδιά. Ήταν και τα πέντε αγόρια. Τον πρώτο γιο τον έλεγαν Γιάννη, αλλά επειδή είχε μεγάλο κεφάλι τον φώναζαν κεφάλα. Από αυτόν προήλθε η οικογένεια Κεφαλέα (επικράτησε το παρατσούκλι). Το δεύτερο γιο τον έλεγαν Πέτρο. Από αυτόν η οικογένεια Πετρέα. Τον τρίτο έλεγαν Στρατή, απ’ όπου η οικογένεια Στρατέα. Ο τέταρτος γιος άκουγε στο όνομα Ηλίας, αλλά επειδή ήταν ψηλός, μακρύς τον φώναζαν Μακρυλιά, απ' αυτόν η οικογένεια Μακρυαλέα. Τον τελευταίο γιο τον έλεγαν Σπύρο, αλλά επειδή ήταν βαρήκοος, τον φώναζαν Κουφό - Κουφάκο, απ' αυτόν η οικογένεια Κουφακέα. Ο Πύργος με πολιούχο τον 'Αη Γιώργη, Βυζαντινή εκκλησία, με όμορφες τοιχογραφίες (όσες βέβαια έχουν απομείνει από την αλόγιστη χρήση ασβέστη), έχει και άλλα εκκλησάκια ανάμεσα στα σπίτια, που μερικά μάλιστα δύσκολα διακρίνονται, γιατί είναι μικρά και σχεδόν όμοια με τα σπίτια, εξωτερικά. Τα εκκλησάκια είναι ο 'Αη Στράτηγας, ο 'Αη Σπυρίδωνας, η Κοίμηση της Θεοτόκου (Παναγίτσα), τα Εισόδια της Θεοτόκου (με καμπαναριό Γοτθικού ρυθμού), ο Προφήτης Ηλίας, στην καρδιά του χωριού και όχι σε κάποιο λόφο ή βουνό όπως το θέλει η παράδοση.                                                                        

Πηγή : www.lefktro.gov.gr

62. ΡΙΓΚΛΙΑ.  Αποτελεί Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Λεύκτρου, με τους οικισμούς Ελαιοχώρι, Άνω και Κάτω Ρίγκλια και βρίσκεται μετά τη Στούπα και αριστερά του δρόμου προς Αρεόπολη. Η περιοχή κατοικήθηκε περί το 1800 από τις οικογένειες των Γεννηματέων,

Ρίγκλια

Χρηστέων και Κυβελέων και το χωριό πήρε τη σημερινή του μορφή, μετά τη δημιουργία του Ι.Ν. της Παναγίας, από Ιερομόναχο που ήλθε από το Άγιο Όρος. Οι τρεις οικισμοί είναι κτισμένοι σε μια στενή λωρίδα γης ανάμεσα σε δύο χειμάρρους που ξεκινούν από τα βουνά της Μηλέας και καταλήγουν στην όμορφη αμμουδιά Πανταζί. Στα Ρίγκλια συναντάμε το ναό του Αγίου Γεωργίου με αξιόλογο καμπαναριό, την Αγία Παρασκευή σε σπήλαιο με μικρό καμπαναριό, τους Αγίους Αποστόλους και το Σωτήρα, ενώ διατηρούνται ορισμένα προεπαναστατικά κτίσματα και δροσερές κρήνες. Τα Ρίγκια αποτελούνται από 3 οικισμούς, τα Άνω Ρίγκλια, με 122 κατοίκους, Κάτω Ρίγκλια 39 κατοίκους και το Ελαιοχώριο (Ίζινα) με 28 κατοίκους. Πηγή : www.lefktro.gov.gr   

Η Σαϊδόνα είναι χωριό της Μεσσηνιακής Μάνης που απέχει 54 χλμ από την Καλαμάτα, 13 χλμ. από τη Στούπα, και είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στους πρόποδες του Ταϋγέτου, σε υψόμετρο 600 μ περίπου στη ΝΔ πλευρά του όρους Σωτηρίτσα. Διοικητικά υπαγόταν στο Δήμο Λεύκτρου μέχρι και το 2010. Σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μανης ή έξω Μάνης ή Μεσσηνιακής Μάνης. Οι πρώτοι κάτοικοι υπολογίζεται ότι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή με την κατάληψη της Ελλάδας από τους Τούρκους. Αυτό αποδεικνύεται από ερείπια σπιτιών και κυρίως από την ύπαρξη δύο μοναστηριών. Το πρώτο χτίστηκε από το μοναχό Σαμουήλ που κατά την παράδοση είχε φύγει από την Κωνσταντινούπολη, γιορτάζει στις 15 Αυγούστου και είναι γνωστό ως Σαμουήλι. Το δεύτερο χτίστηκε την ίδια περίπου χρονική περίοδο, όπως φαίνεται από εικόνες και κειμήλια που σώζονται, γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου και λέγεται Βαϊδενίτσα. Το 1829 στην εκλογή αντιπροσώπου για τη Δ΄ Εθοσυνέλευση που έγινε στην Ανδρούβιστα υπήρχε εκπρόσωπος της

Άνω και Κάτω Ρίγκλια

Σαϊδόνας. Το χωριό πήρε το όνομά του, κατά την επικρατέστερη άποψη, από την ομορφιά του τοπίου και από την ύπαρξη πολλών αηδονιών (Αϊδόνα- Σαν αϊδόνα-Σαϊδόνα). Οι Σαϊδονίτες, όπως αναφέρει η παράδοση αλλά και όπως φαίνεται από γραπτά κείμενα, ήταν προοδευτικοί άνθρωποι που αγωνίζονταν για το γενικό συμφέρον και συμμετείχαν σε όλους τους αγώνες του Ελληνικού Έθνους (Βαλκανικοί πόλεμοι, Μικρασιατική εκστρατεία, Εμφύλιος, Δικτατορία). Αποκορύφωμα της συμμετοχής της Σαϊδόνας στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες αποτελεί το έπος του 1940. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της αντίστασης, ένα από τα πρώτα χτυπήματα που δέχτηκαν οι εισβολείς του Μουσολίνι προέρχεται από το μικρό αυτό ορεινό χωριό (1942). Τα χρόνια που ακολούθησαν, οι Σαϊδονίτες συνέχισαν τον αγώνα από τις γραμμές του ΕΑΜ μέχρι και τη λήξη της κατοχής. Συγκυρίες όμως αρνητικές τους υποχρέωσαν να επιστρέψουν στα βουνά κατά τη διάρκεια του εμφυλίου. Μετά τον εμφύλιο, οι Σαϊδονίτες επέστρεψαν στο χωριό τους και όταν η πολιτεία το 1984 αναγνώρισε την αντιστασιακή τους δράση ανήγειραν στη είσοδο του χωριού μνημείο για τα θύματα τους. Αργότερα στα ονόματα αυτά προστέθηκαν και τα ονόματα θυμάτων της ευρύτερης περιοχής και κάθε χρόνο, την Κυριακή πριν το Δεκαπενταύγουστο, τελείται στο χώρο αυτό μνημόσυνο.

63. ΣΒΙΝΑ = ΠΛΑΤΑΝΟΣ. Η Σβίνα είναι ένας οικισμός του χωριού Θαλάμαι της Μάνης. Στο σημείο αυτό βρέθηκαν αρχαία όπως ψευδόστομοι αμφορείς Μυκηναϊκής εποχής, λίθινες αξίνες και εργαλεία κλπ που μαρτυρούν ότι εκεί υπήρχε αρχαίος πολιτισμός. 

Ο οικισμός σήμερα υπάγεται στον Δήμο Δυτικής Μάνης.

 64. ΣΕΚΟΥΡΙΑΝΙΚΑ. Τα Σεκιουριάνικα, είναι ένας από τους 4 οικισμούς που με την συνένωσή τους δημιούργησαν την πρώην κοινότητα Μηλέας που σήμερα είναι Δδ και υπάγεται στο Δήμο Δυτικής Μάνης.    

65. ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΟ = ΒΑΡΟΥΣΙΑ ή Πηγή. Είναι χωριό της Μεσσηνιακής Μάνης ανήκει στον τ. Δήμο Αβίας, και βρίσκεται πλησίον της έδρας του τ. Δήμου τον Κάμπο. Σήμερα ανήκει στον Καλλικρατικό Δήμο Δυτικής Μάνης. Μεσογειακό χωριό πνιγμένο στα ελαιοπερίβολα, μετά το Κάμπο, που μαζί με τους οικισμούς Λαγκάδια και Μάλτα αποτελούσαν κοινότητα, ενώ τώρα αποτελεί Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αβίας. Είναι κτισμένο στη πλαγιά του λόφου όπου

Σταυροπήγιο

βρίσκεται το κάστρο της Ζαρνάτας. Η λέξη Βαρούσι απαντάται σε όλες τις Βαλκανικές γλώσσες. Ο Γουσταύος Μάγερ (Γερμανός γλωσσολόγος) υποστηρίζει πώς η λέξη είναι Σλαβική. Από άλλους θεωρείται Ουγγρική. Στη Τούρκικη γλώσσα συναντάμε το VAROSH (Βαρούζ) απ’ όπου μάλλον προήλθε η ελληνική λέξη Βαρούσι και σημαίνει τον συνοικισμό έξω από ένα κάστρο και εμφανίζεται συνήθως σε μέρη που υπάρχουν παλιά κάστρα και που άλλοτε οι κάτοικοι διακρίνονταν σε "Καστρινούς" και "Βαρουσιώτες". Έτσι είναι και το κάστρο της Ζαρνάτας με το Βαρούσι του. Οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν τη λέξη Βαρούσι όταν επρόκειτο για συνοικία που κατοικούσαν Χριστιανοί. Χαρακτηριστική είναι η έκφραση, "όπου Κάστρο και Βαρούσι". Κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας στα λεγόμενα Βαρούσια κατοικούσαν οικογένειες που διεκρίνοντο για το πλούτο και την καταγωγή τους. Τόπους με το όνομα αυτό, βρίσκουμε στη Κρήτη, στη Κόνιτσα, στην Άρτα, Σέρρες και Κύπρο. Κατά την απογραφή της Πελοποννήσου του Grimani το 1618 τα Βαρούσια και η Μάλτα είχαν 36 οικογένειες με 160 κατοίκους. Το Σταυροπήγιο ήταν έδρα Επισκοπής και καπεταναίοι της περιοχής ήταν οι μετέπειτα Μπέηδες της Μάνης Τζανέτμπεης Κουτήφαρης (1ος Μπέης 1776-1779) και ο Παναγιώτμπεης Κουμουντουράκης (1798-1803). Πηγή : www.mani.org.gr

66. ΣΤΟΥΠΑ  = ΠΟΤΑΜΟΣ….Η νεράϊδα της Μεσσηνιακής Μάνης. Η Στούπα είναι ένα νεόδμητο χωριουδάκι, που εξελίχθηκε πολύ γρήγορα σε ένα φημισμένο διεθνώς παραθαλάσσιο τουριστικό θέρετρο. Ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, η περιοχή της Στούπας σφύζει από κόσμο και ζωντάνια.

Η Στούπα από ψηλά

Η προτίμηση από Ευρωπαίους της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης για τις διακοπές τους έχουν καταστήσει τη Στούπα ένα από τους καλύτερους, αν όχι τον καλύτερο, τουριστικό προορισμό.

Οι δυο γραφικές, ρηχές, αμμώδεις  και οργανωμένες παραλίες με τα διαυγέστατα νερά, έλκουν επισκέπτες απ όλα τα μέρη του κόσμου.  Η ποικιλία του τοπίου μοναδική . Κοσμήματα ,αληθινά δώρα της φύσης , τα ποταμάκια, οι γλυφάδες , οι  απίθανες σπηλιές, τα λιμανάκια. τα νησάκια και ο λόφος του Κάστρου .  Οι εξορμήσεις στην ευρύτερη περιοχή προσφέρουν δυνατές συγκινήσεις .  Εστιατόρια, ταβέρνες και καφέ μπαρ στην παραλία καλύπτουν γαστρονομικά όλα τα γούστα.

Ιδιαιτέρως  το πανέμορφο ακρογιάλι της Καλογριάς έχει γίνει γνωστό στα πέρατα του κόσμου διότι το 1917 έζησαν εκεί ο Καζαντζάκης  και ο Ζορμπάς. Εκεί γνωρίστηκαν καλά, έδεσε η φιλία τους και ο διάσημος συγγραφέας εμπνεύστηκε το  μοναδικό  αριστούργημα  Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά.

Παραλία Στούπας

Οι πρώτοι κάτοικοι της Στούπας προέρχονταν από το Λεύκτρο, ένα μικρό χωριό, που βρίσκεται λίγο πιο ορεινά, σε πολύ κοντινή απόσταση. Στη Στούπα έζησαν ο Νίκος Καζαντζάκης και ο Αλέξης Ζορμπάς. Δούλευαν στα εγκαταλελειμμένα σήμερα ορυχεία της Πραστοβάς στο Νέο Προάστιο, όπου και γνωρίστηκαν. Εδώ εμπνεύστηκε και έγραψε ο μεγάλος συγγραφέας το μοναδικό αριστούργημα «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά».

67. ΣΩΜΑΤΙΑΝΑ. Μικρός οικισμός της πρώην κοινότητας Θαλαμών, που στη συνέχεια εντάχθηκε στο Δήμο Λεύκτρο και σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μάνης. Μαζί με τον Πλάτανο δημιούργησαν την πρώην κοινότητα Θαλαμών

68. ΣΩΤΗΡΙΑΝΙΚΑ = Είναι χωριό της Μεσσηνιακής (Δυτικής) Μάνης. Κατά την παράδοση, το χωριό πήρε την ονομασία του από τον Σωτήρη Μενούση, τον πρώτο οικιστή του, ο οποίος καταγόταν από τα Ανώγεια της Σπάρτης. 
Η περιοχή Μαυρινίτσα, σύμφωνα με το θρύλο, ονομάστηκε έτσι από την βασιλοπούλα
Μαυρινίτσα , η οποία δημιούργησε εκεί έναν ολόκληρο οικισμό και παράλληλα έχτισε τον ναό της Αγίας Κυριάκης περί τα τέλη του 13ου αιώνα. Στα Σωτηριάνικα παρατηρήθηκε Μυκηναϊκή κατοίκηση. Το 1938 βρέθηκαν τυχαία χρυσά κτερίσματα σε λάρνακα, σκαλισμένη σε βράχο, δηλαδή: δίωτο κύπελλο (δακρυχόος) ολόχρυσο βάρους 338 γρ., που έφερε στο πλάϊ ανάγλυφες παραστάσεις δέντρων, άλλο δίωτο, ολόχρυσο κύπελλο με έκτυπες παραστάσεις, χρυσός αμφορέας, χρυσός δίσκος, ένα ολόχρυσο ημικυκλικό διάδημα κ.α.

Πηγή: mani.org.gr

69. ΤΟΥΜΠΙΑ.(Τα) Μικρός οικισμός του Κάμπου την έδρα του πρώην Δήμου Αβίας, του σημερινού Δήμου Δυτικής Μάνης. Ο οικισμός έχει 4 κατοίκους.

70. ΤΡΑΧΗΛΑ ΜΑΝΗΣ. Το όνομά της το πήρε από το σχήμα του κάβου που βρίσκεται δίπλα της και έχει σχήμα τραχήλου. Πρωτοαναφέρεται σε ένα έγγραφο του 1700 ,ότι απ αυτή

Τραχήλα

επιβιβάστηκε ένα μέρος από τους Μανιάτες που πήγαν στην Κορσική ,ύστερα από σύγκρουση στο Οίτυλο με τον Λυμπεράκη Γερακάρη. Σήμερα κατοικείται από 95 κατοίκους, κυρίως από συνταξιούχους και το Καλοκαίρι προσθέτονται και οι μετανάστες που επιστρέφουν στην γενέτειρά τους. Σημείο αναφοράς για τον τόπο αυτό είναι το τριώροφο σπήλαιο Καταφύγγι με μεγαλόπρεπο στολισμό και τεράστιες κολώνες από σταλαγμικό υλικό. Υπάρχουν ευρήματα που μαρτυρούν ότι το σπήλαιο κατοικείτο. Η εξερεύνησή του έγινε από τον Γιάννη και την Αννα Πετρόχειλου. Ιδιαίτερη κίνηση έχει το χωριό το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα που γίνεται με φαντασμαγορικό τρόπο το κάψιμο του Ιούδα στο τοπικό πανηγύρι του Αη Γιαννιού το Σεπτέμβριο.

71. ΤΣΕΡΙΑ ΜΑΝΗΣ. Βρίσκονται στο μεγαλύτερο υψόμετρο (600- 750 μ.) από τα κατοικήσιμα χωριά της Μάνης και αποτελούνται από 6 οικισμούς ,τα Τσέρια, τα Γιατρέϊκα, τον Ζαχαριά, το

Η εκκλησία του χωριού από το 1836

Καταφύγγιο, το Πεδινό και το Λεπτίνι. Στο σύνολό τους κατοικού 190 άτομα μόνομα. Επικρατέστερη εκδοχή για την ονομασία είναι ότι προέρχεται από τα τσεράτσια ,δηλαδή τα ξυλοκέρατα, που αφθονούν εκεί. Ηταν κέντρο φημισμένων πετρομαστόρων γι αυτό και τα σπίτια εδώ είναι αληθινά μνημεία. Εντυπωσιακή είναι η κυκλική διάταξη των οικισμών για να ελέγχεται η πρόσβαση στην περιοχή και για να είναι εύκολη η διαφυγή σε περίπτωση επίθεσης. Μεγάλη ήταν η συμβολή των Τσεριωτών στον αγώνα για την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Μελανό σημείο του χωριού αυτού, ήταν η δολοφονία του κορυφαίου κλεφταρματωλού Ζαχαρία Μπαρμπιτσιώτη στον Πύργο του κουμπάρου του Κουγέα. Σήμερα διασώζεται ο Πύργος και έξω βρίσκεται η προτομή του ήρωα. Η λέξη Τσέρια είναι Σλάβικη και σημαίνει «συνοικισμοί»

72. ΤΣΕΡΙΑ ΑΝΩ. υψόμετρο 700-750 μέτρα
Είναι ο μεγαλύτερος συνοικισμός με 52 μόνιμους κατοίκους σήμερα. Στο σπίτι του Ευστρατίου Ευαγ. Τζαννετέα αναγράφεται η χρονολογία κτισίματος του 1826.

73. ΦΑΓΡΙΑΝΙΚΑ. Είναι ένας μικρός οικισμός της πρώην κοινότητας Μηλέας του σημερινού Δήμου Δυτικής Μάνης.

74. ΦΑΡΑΓΓΙ  ΡΙΝΤΟΜΟΥ

Το φαράγγι του "Ριντόμου", βρίσκεται στην αρχή της Μεσσηνιακής Μάνης 15 χλμ. από την Καλαμάτα. Πρώτη ιστορική αναφορά γίνεται από τον Παυσανία (160 μ.Χ) όταν πέρασε από το φαράγγι, το οποίο αναφέρει ως Χοίρειο Νάπη δηλαδή η κοιλάδα των χοίρων (λόγω των πολλών αγριογούρουνων που ζούσαν εκεί), και αποτελούσε φυσικό όριο Μεσσηνίων και Σπαρτιατών. Ξεκινώντας από το λούκι της Νεραϊδοβούνας (2031μ.) διασχίζει τα χωριά Ρίντομο, Πηγάδια, Κέντρο (Γαϊτσές), Δολοί και καταλήγει στο Μεσσηνιακό κόλπο στην ακτή της Σάντοβας, δίπλα από τις Κιτριές. 
Χρησιμοποιήθηκε από τους κατοίκους της περιοχής ως οδός επικοινωνίας με τον Ταύγετο και τη Λακωνία με αποτέλεσμα σε όλο του το μήκος να υπάρχουν σήμερα αρκετά αξιόλογα πολιτιστικά στοιχεία του παρελθόντος όπως τα πέτρινα καλοδιατηρημένα καλντερίμια στα: Σωτηριάνικα-Αλτομιρά, Πηγάδια-Βόρειο και Σωτηριάνικα-Τούμπια καθώς και τα πέτρινα τοξοειδή γεφύρια στην Κοσκάρακα και τα Τούμπια. Η διαδρομή χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερου κάλους γεωλογικούς σχηματισμούς, βραχώδη απόκρημνα πρανή, σπάνιες παραγενέσεις, στρωματότοπους με χαρακτηριστικές χρωματογραφικές περιοχές και ορθοπλαγιές με σπήλαια, που φέρουν ευδιάκριτους από την κοίτη του ρέματος σταλακτίτες. Τα εξαιρετικά καλντερίμια στα Πηγάδια και στα Αλτομιρά αποτελούν φυσική δίοδο προς το φαράγγι, ενώ η πρόσβαση γίνεται και από τις Γαϊτσές ή από τη Κοσκάρακα (Κοσκάραγα), με το υπέροχο γεφύρι στη παλαιά οδό Καλαμάτας - Κάμπου.
Η πλέον εντυπωσιακή περιοχή του είναι το "στένεμα" της κοίτης του σε πλάτος περίπου 3μ, ύψους 60μ και μήκους 100μ, που βρίσκεται στον πεζόδρομο από το Κέντρο (Γαϊτσες) προς τα Πηγάδια. Σπουδαίο μνημείο παραδοσιακής μορφής αποτελεί το διπλό πέτρινο γεφύρι που συνδέει τα κατακόρυφα συμπαγή πρανή του προαναφερόμενου ιδιαίτερου κάλους φυσικού σχηματισμού. Με σημείο αναφοράς τη στενή γέφυρα του φαραγγιού στο δρόμο Καλαμάτα-Κάμπος και σε απόσταση 12 χλμ., το φαράγγι χωρίζεται σε δύο ρέματα, στο ρέμα του Ριντόμου και το ρέμα του Καρέα. Στη θέση αυτή βρίσκεται το Μοναστήρι της Παναγίας της "Καψοδεματούσας" ( Κλήμα ) που εορτάζει στις 2 Ιουλίου με παραδοσιακό πανηγύρι. Εν τέλει ομοίως 5 χλμ. ανάντι επί του ρέματος του "Ριντόμου", κοντά στον οικισμό "Ρίντομο", υπάρχει το ξωκκλήσι της Αγίας Μαρίνας που εορτάζεται πανηγυρικά από τους κτηνοτρόφους της περιοχής στις 17 Ιουλίου. Οι λάτρεις του βουνού και της φύσης θα μείνουν έκπληκτοι από τις ομορφιές του Ριντόμου.

75. ΧΑΡΑΥΓΗ = ΤΡΙΚΟΤΣΟΒΑ. Οικισμός της πρώην κοινότητας Σωτηριάνικων, του πρώην Δήμου Αβίας που σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μάνης.  Χαρακτηριστικό του οικισμού ο Πύργος Καπετανάκη.

76. ΧΩΡΑ ΓΑΪΤΣΩΝ. Η Χώρα με 42 κατοίκους, τόσοι ευρέθησαν από την απογραφή του 2011,  είναι ο Νοτιότερος οικισμός των Γαϊτσών. Πρόκειται για ημιορεινό οικισμό με υψόμετρο 600 μ. του Δήμου Δυτικής Μάνης του Νομού Μεσσηνίας.

77. ΧΩΡΑ ΕΞΩΧΩΡΙΟΥ. Ο οικισμός αυτός μαζί με το Νίκοβο και την Πρίπιτσα απετέλεσαν την πρώην κοινότητα Εξωχωρίου Καρδαμύλης του πρώην Δήμου Λεύκτρου του σημερινού Δήμου Δυτικής Μάνης. Μάλιστα η Χώρα αποτελούσε το κέντρο της Ανδρούβιτσας όπως λεγόταν το Εξωχώρι.