ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΛΙΟΜΑΖΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ

Στη Μεσσηνία, όπου και να βρεθείς διαπιστώνεις την αγάπη που τρέφουν οι Μεσσήνιοι για την ελιά. Το ελαιόλαδο που παράγουν είναι εξαιρετικής γεύσης και μοναδικής ποιότητας παγκοσμίως γνωστό. 

Ο ελαιόκαρπος τινάζεται και πέφτει στα
απλωμένα πανιά 

Το μεσσηνιακό ελαιόλαδο είναι ένα φυσικό προϊόν, που παράγεται από την σύνθλιψη της ελιάς, χωρίς εκχυλίσματα και βελτιωτικά πρόσθετα. Είναι ένα δώρο της φύσης με μεγάλη βιολογική και φαρμακευτική αξία, γευστικό και εύπεπτο. Σήμερα πιστεύεται ότι το ελαιόλαδο προστατεύει την καρδιά, βοηθά στην καλή λειτουργία πολλών οργάνων, δρα ευεργετικά σε πολλές ασθένειες και έχει προληπτική δράση σε πολλές μορφές καρκίνου.

Από τον 12ο π.Χ. αιώνα στην εύφορη περιοχή της Μεσσηνίας και γύρω από την Καλαμάτα  καλλιεργείται το Ιερό δέντρο της ελιάς. Οι ανασκαφές στο παλάτι του Μεσσήνιου Βασιλιά Νέστορα  έφεραν στο φως στοιχεία που αποδεικνύουν την τεράστια σημασία που είχε ο χυμός του καρπού της ελιάς για την τότε κοινωνία. Την ίδια σημασία εξακολουθεί να κατέχει ακόμα και σήμερα, μιας και η καλλιέργεια της ελιάς αποτελεί την κατ εξοχήν φροντίδα των Μεσσήνιων αγροτών.

Ολόκληρη η Μεσσηνία είναι ένας απέραντος ελαιώνας, Το ευνοϊκό κλίμα, η ηλιοφάνεια, ο μικρός κλήρος που επιτρέπει σε κάθε παραγωγό να περιποιείται με αγάπη και φροντίδα κάθε ελαιόδεντρο και να μαζεύει τον ελαιόκαρπο στο σωστό βαθμό ωρίμανσης, δίνουν την άριστη ποιότητα της πρώτης ύλης. Ο μεγάλος αριθμός των σύγχρονων ελαιοτριβείων, με τους ελαιοτριβείς γνώστες των μυστικών της παραγωγής ελαιολάδου, οδηγούν στη παραλαβή αρίστης ποιότητας ελαιόλαδου.

                                                                                                            Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΛΙΟΜΑΖΩΜΑΤΟΣ (ΣΟΥΡΣΙΜΟ) ΣΤΗ ΜΑΝΗ                                       
   (Από το βιβλίο ΑΤΟΥΡΙ του Ιωαν. Κ. Κισκηρέα)                                                   Μετά το σκάψιμο και τη σπορά οι χωρικοί «δεν προλαβαίνουν να πάρουν ανάσα», γιατί οι ελιές έχουν ωριμάσει τον καρπό τους και πρέπει να ξεφορτωθούν από αυτόν.                                                                        Αρχίζει το σούρσιμο (λιομάζωμα) και η δουλειά θέλουν βιάσει. Δεν μπορούν να περιμένουν, γιατί οι καιρικές συνθήκες και ο δάκος θα αφανίσουν την παραγωγή. Το λάδι ήταν και είναι το βασικό εισόδημα της

Έτοιμος για τσουβάλιασμα

Μάνης και κατ’ επέκταση της υπόλοιπης Μεσσηνίας και με αυτό θεραπεύονται πολλές και βασικές ανάγκες των οικογενειών.                                                                                  Χαράματα κατηφόριζαν προς τον ελαιώνα. Ο γάϊδαρος ή το μουλάρι κουβαλούσαν τα σύνεργα της δουλειάς. Φτάνοντας στο χωράφι καθάριζαν τη ρίζα της ελιάς από τα χόρτα και τα παρακλάδια και έστρωναν τα λιόπανα ξακρίζοντας τα ώστε να καλύπτεται όλο το έδαφος κάτω από το φίλωμα των ελαιόδενδρων.  Στη ρίζα γύρω – γύρω έστρωναν σακιά. Κανένα σπειρί δεν έπρεπε να χαθεί. Όσος καρπός είχε πέσει   από τον καιρό, το χαμολόι, τον μάζευαν σπειρί – σπειρί  με τα χέρια (κοκολόγημα).                                                        

Πρώτος άρχιζε ο κλαδούχος (κλαδευτής), κόβοντας όσα κλαδιά, κατά την κρίση του να κοπούν. Έπειτα έζωναν το δέντρο με τις σκάλες, ή και ανεβαίνοντας πάνω σ’ αυτό, έσουρναν (μάδαγαν) τον καρπό με τα χέρια ή τα λανάρια, που έπεφτε στα λιόπανα. Πρόσεχαν να κάνουν όσο το δυνατόν λιγότερη ζημιά και τραυματισμό στα κλαδιά. Χτυπώντας τα με μικρά ραβδιά τους αφαιρούσε τον καρπό και τα κλαδιά τα πέταγε σωρούς – σωρούς έξω από τα λιόπανα. Στο τέλος καθάριζε τον καρπό από τα κομμάτια των κλαδιών και φύλλα. Έβγαζε, όπως λέγανε, τα μπάμπαλα. Παλιά τα κλαδιά μεταφέρονταν το βράδυ στο σπίτι, με το ζώο ή και ζαλωτά.  Χρησίμευαν για τροφ΄γ των ζώων (φύλλα και τρυφεροί βλαστοί) και για να καίνε το φούρνο.  Σήμερα τα κλαδιά καίγονται στο χωράφι. Τα χοντράδια ήταν και είναι για τη φωτιά στο τζάκι.                               

Τα σακιά περιμένουν τη σειρά τους για το ελαιοτριβείο

Ο καρπός σακιαζόταν και μεταφερόταν στο σπίτι. Έπρεπε να λιχνιστεί, για να φύγουν όσο το δυνατόν περισσότερα φύλλα, που έκαναν το λάδι να πικρίζει. Άπλωναν, λοιπόν, στην αυλή ή σε μια μεγάλη καμάρα άνα λιόπανο, και με ένα πιάτο πέταγαν σε αυτό τις ελιές από απόσταση. Ο καρπός σαν βαρύτερος έφτανε στο τέρμα ενώ τα φύλλα έπεφταν στη μέση της διαδρομής. Σήμερα η εργασία αυτή είναι μόνο ανάμνηση. Όταν μαζευόταν αρκετός καρπός μεταφερόταν σε σακιά από τους λιτριβάρηδες (εργάτες λιτριβείου), που τα έπαιρναν στους ώμους, στο λιτριβείο (ελαιοτριβείο) και αδειαζόταν στο παχνί μέχρι να έρθει η σειρά του νοικοκύρη να κενώσει (να βγάλει λάδι).     

 Το σήκωμα του λαδιού.                                                                                          Όταν τελείωνε το αφεντικό, ο καραβοκύρης άνοιγε την κασέλα και «σήκωνε το λάδι». Τα δοχεία που χρησιμοποιούσε ήταν η μπότσα (χωρούσε δύο οκάδες), η οκά, η μισή και η αγκλιά. Αυτή ήταν δοχείο με κυλινδρική (κυρτή) τη μια πλευρά και επίπεδη την άλλη και χρησίμευε για τη διαλογή της τελευταίας ποσότητας του λαδιού από την επιφάνεια της κασέλας.                                                

Το σήκωμα του λαδιού  ήταν μια μικρή ιεροτελεστεία.                                                   

Κανείς δεν μιλούσε. Ο καραβοκύρης γεμίζοντας ξέχειλα τη μπότσα από την κασέλα, την άδειαζε μέσα στη λαδούσα (δοχείο μεταφοράς) και μετρούσε δυνατά :                                                                                                                   - Μία… δύο, τρείς......                                                                               κάθε δέκα μπότσες έλεγε…                                                                   - Τάλια πρώτη…. Τάλια δεύτερη….                                                                        

Και κάθε δέκα τάλιες  (εκατό μπότσες) φώναζε….                                   – Τάλια μεγάλη !                                                                                     Η τελευταία διαλογή του λαδιού γινόταν με την αγκλιά και το μαστέλο. Αυτό  ήταν ξύλινο και κυλινδρικό (μισοβάρελο) δοχείο ανοιχτό από πάνω. Στη βάση είχε μια τρύπα που ανοιγόκλεινε με ξύλινο πίρο (τάπα). Γέμιζε το μαστέλο από την κασέλα και έπειτα άνοιγε σιγά - σιγά τον πίρο για να φεύγει ο κατσίγαρος που σαν βαρύτερος είχε πάει στον πάτο του μαστέλου. Όταν έφτανε στα δάχτυλα του, καθαρό λάδι, έκλεινε τον πίρο και άδειαζε το λάδι στη λαδούσα αφού πρώτα το μετρούσε.                                                                                         Μετά το τέλος της διαλογής, ο καραβοκύρης κρατούσε το δικαίωμα (εργατικά – εκθλιπτικά) και το φαγιάτικο (για το φαγητό των λιτριβάρηδων) το ποσοστό των οποίων ήταν προκαθορισμένο. Το λάδι μεταφερόταν στο σπίτι από τους λιτριβάρηδες με τις λαδούσες, λευκοσιδηρά δοχεία που χώραγαν σαράντα περίπου οκάδες. Ήταν μακρόστενα με τη μια πλευρά κυρτή και την άλλη επίπεδη και ζαλώνονταν στην πλάτη με σχοινιά ή ιμάντες που περνούσαν στους ώμους κάτω από τις μασχάλες.                                                                                      Πριν αδειάσει το λάδι στο πιθάρι ή τεπόζιτο ο λιτριβάρης ευχόταν :            - Καλοφάγωτο. Του χρόνου όσα σακιά τόσα γενάματα.                                                        

Η νοικοκυρά ευχαριστούσε και φίλευε τους λιτριβαρέους με ρόδια, καρύδια, σκορπαϊδες (σύκα ξεραμένα στον ήλιο και πασπαλισμένα με ρίγανη), κουλούρια, κλπ, ενώ το αφεντικό τους έδινε λίγα χρήματα για να πιούν ένα κρασί.                                                                                     Το λιομάζωμα, ανάλογα με τον καιρό και την παραγωγή, τελείωνε γύρω στα Χριστούγεννα. Η απόδοση ήταν πάντα μικρή.                                                                      

Κάθε στάμα έβγαζε 15 με 18 μπότσες και κάθε γέναμα 38 με 40. Σε μια καλή χρονιά ένας καλός παραγωγός έπαιρνε στο σπίτι του και 500 οκάδες λάδι.   Μετά το λιομάζωμα γινόταν το κόψιμο των χοντραδιών, αν δεν είχαν κοπεί κατά το σούρσιμο, το φούσκιασμα, το όργωμα και αργότερα το ξανέμισμα (κόψιμο μικρών βλασταριών).                                                                               

Έτσι ο ελαιώνας ήταν έτοιμος για του χρόνου.

                       

ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΕΛΕΙΩΣΕ. Η ΑΛΑΓΟΝΙΑ ΣΤΟΝ ΤΑΫΓΕΤΟ ΕΧΕΙ ΑΛΛΕΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΟΜΟΡΦΙΕΣ !

Το φετινό  καλοκαιράκι,  ήδη μας έχει αποχαιρετίσει, ανεξάρτητα αν ο καιρός κάνει τα δικά του παιχνίδια και μας έχει ακόμα καλοκαιρινές ημέρες και μπορούμε να κάνουμε ακόμη τα μπάνια μας στις εκπληκτικές θάλασσες όλης της Μεσσηνίας.                                                                                                    

Η Αλαγονία

Παρά τις πολλές και εκπληκτικές παραλίες που διαθέτει η Μεσσηνία, δεν μπορούμε να παραλείψουμε και τα ορεινά χωριά της. Σ’ αυτό το αφιέρωμα  κάνουμε αναφορά σε ένα από τα ωραιότερα ορεινά χωριά της Μεσσηνίας, το καμάρι του Ταϋγέτου την Αλαγονία, με τις τόσες πολλές φυσικές ομορφιές που διαθέτει.  

                                         ΑΛΑΓΟΝΙΑ 

Η Αλαγονία είναι το γραφικό χωριό του Ταϋγέτου που μας τράβηξε την προσοχή αφού μας εντυπωσίασε όταν το επισκεφτήκαμε για πρώτη φορά. Δεν είναι η φυσική ορεινή ομορφιά του χωριού, δεν είναι τα τρεχούμενα νερά, τα πλατάνια, τα ιστορικά μνημεία της περιοχής, αλλά έχει κάτι ιδιαίτερο που μας μάγεψε και αποφασίσαμε η

Μονοπάτι στο δάσος της Αλαγονίας

σημερινή αφιέρωση να  γίνει για την ιστορική .....Σίτσοβα !

Η Αλαγονία όπως και άλλες ορεινές περιοχές της Μεσσηνίας, θα μπορούσαν  να γίνουν χειμερινοί τουριστικοί προορισμοί που θα έκαναν τη Μεσσηνία τουριστική και για τις 4 εποχές του χρόνου. Δυστυχώς οι πολιτικοί όλων των βαθμίδων (βουλευτές, Περιφερειάρχες, Νομάρχες, και Δήμαρχοι ) ακόμα δεν έχουν καταφέρει να το κάνουν έστω και σκέψη στο μυαλό τους. Ας είναι, εμείς είδαμε

Ποταμός Νέδων

ατέλειωτες και απίστευτες ομορφιές όχι μόνο στην Αλαγονία, αλλά και σε άλλες ορεινές περιοχές της Μεσσηνίας στις οποίες θα αναφερθούμε προσεχώς.  

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: 

Η Αλαγονία είναι ένα ήσυχο χωριουδάκι, στις πλαγιές της Μεσσηνιακής πλευράς του Ταϋγέτου σε υψόμετρο 750 μ., σήμερα κατοικείται από περίπου 140 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται με την γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία .                       Ξεκινώντας από Καλαμάτα, ο δρόμος που θα μας οδηγήσει στην Αλαγονία, κινείται σχεδόν παράλληλα με τον ποταμό Νέδοντα. Ο τελευταίος πηγάζει από

Μια από τις φυσικές ομορφιές του Ταϋγέτου

τον Ταΰγετο, διασχίζει ένα πανέμορφο φαράγγι και τέλος χύνεται στον Μεσσηνιακό κόλπο δίπλα ακριβώς από τις δυτικές γειτονιές της πόλης της Καλαμάτας.

Σήμερα η Αλαγονία, που είναι χτισμένη αμφιθεατρικά,  είναι Δημοτικό διαμέρισμα του Καλλικρατικού Δήμου της Καλαμάτας και είναι ένα ήσυχο αλλά πολύ γραφικό ορεινό χωριουδάκι του υψηλότερου βουνού της Πελοποννήσου τον Ταύγετο. Στην περιοχή ευδοκιμούν κυρίως πατάτες (οι περίφημες κακομούτσουνες) και δευτερευόντως ελιές, καρυδιές και άλλα οπωροφόρα. 

Το ατέλειωτο φυσικό πανέμορφο τοπίο στον Ταύγετο

Τα τελευταία χρόνια έχει καθιερωθεί η "Γιορτή Πατάτας", που γίνεται κάθε χρόνο και συγκεκριμένα το βραδάκι του πρώτου Σαββάτου του Σεπτεμβρίου και αποτελεί πόλο έλξης για πολλούς Μεσσήνιους και όχι μόνο. Όλες οι νοικοκυρές του χωριού ετοιμάζουν δεκάδες διαφορετικά εδέσματα με βάση την πατάτα, τα οποία σερβίρονται δωρεάν και συνοδεύονται με πολύ ωραίο κρασάκι της περιοχής. Τη γιορτή πλαισιώνει πλούσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα με παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια. 

ΠΕΖΟΠΟΡΙΕΣ.  Στην  Αλαγονία  μέσα στο δάσος (δηλαδή  ό,τι σώθηκε από

Η Βρύση Νίκα στον Ταύγετο

τις τρομερές πυρκαγιές του 2007), Επειδή πολλοί θέλουν να πεζοπορήσουν στα μονοπάτια της περιοχής μέσα στο δάσος, μπορούν να πάρουν το μονοπάτι που σε 15΄ - 20΄ περνάει από τη βρύση του ΝΙΚΑ και οδηγεί στη θέση ΛΟΥΚΑ, εκπληκτικής ομορφιάς τοποθεσία με ψηλά πλατάνια, άφθονα  τρεχούμενα νερά και ένα μικρό καταρράκτη, ο οποίος συμπληρώνει την απίστευτη ομορφιά αυτού του φυσικού τοπίου που είναι στην πραγματικότητα ένας φυσικός «ζωγραφικός πίνακας».                                                                                                                                                         ΙΔΡΥΣΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ                                                                                          Το 1835, το τότε πρωτοεμφανιζόμενο Ελληνικό κράτος,  ίδρυσε  το Δήμο Αλαγονίας που συμπεριελάμβανε 6 χωριά                                   

1.Τσερνίτσα σήμερα Αρτεμισία

2.Σίτσοβα σήμερα Αλαγονία μαζί με τον Μαχαλά,

3. Μεγάλη Αναστάσοβα, σήμερα  Νέδουσα,

4. Μικρή Αναστάσοβα , σήμερα  Πηγές,  

5. Λαδά και Εμιαλούς και   

6. Καρβέλι και Χανάκια σήμερα Κάτω Καρβέλι.

|Καταράχτης στην Αλαγονία 

Η ονομασία της κοινότητας Αλαγονίας προήλθε από την αρχαία πόλη Αλαγονία η οποία ήταν μία από τις 18 πόλεις του Κοινού των Ελευθερολακώνων.                                                                                           

Για να φτάσουμε στο χωριό ξεκινήσαμε από την Καλαμάτα με βόρεια κατεύθυνση, παίρνοντας το δρόμο που οδηγεί στη Σπάρτη μέσω της ορεινής διάβασης του Ταΰγετου. Μετά από 23 χλμ ανάβασης στον Ταύγετο φτάσαμε στην Αρτεμισία που είναι πάνω στο δρόμο προς τη Σπάρτη, σ’ εκείνο το σημείο υπάρχει επιγραφή που γράφει «Προς Αλαγονία», στρίψαμε αριστερά και διανύσαμε περίπου άλλα 2-3 χλμ σε μια διαδρομή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, που εξελίσσεται μέσα σε καταπράσινο τοπίο με πλατάνια, ελιές και καστανιές, με βρύσες και που οδηγεί στη Σπάρτη μέσω της ορεινής διάβασης του Ταΰγετου. Μετά από 23 χλμ ανάβασης

Μια ακόμη φυσική ομορφιά στο δρόμο
προς Νέδουσα

στον Ταύγετο φτάσαμε στην Αρτεμισία που είναι πάνω στο δρόμο προς τη Σπάρτη, σ’ εκείνο το σημείο υπάρχει επιγραφή που γράφει «Προς Αλαγονία», στρίψαμε αριστερά και διανύσαμε περίπου άλλα 2-3 χλμ σε μια διαδρομή ιδιαίτερου φυσικού 

ΗΛΙΟΒΑΣΙΛΕΜΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Η χθεσινή πολύ ωραία ημέρα, ήταν για φωτογραφία !
Δεν έχασα την ευκαιρία πήρα τη μηχανή μου και πήγαινα στις κοντινές παραλίες της Καλαμάτας για ένα πολύ καλό ηλιοβασίλεμα, αλλά και τους τελευταίους απογευματινούς κολυμβητές. Η αλήθεια είναι ότι Φθινοπώριασε και η Καλαμάτα σιγά - σιγά, αρχίζει να αδειάζει. 
Φέτος ήταν μια έντονη τουριστική περίοδος για ολόκληρη τη

Αλμυρό στο Cosi

Μεσσηνία, και μέχρι πριν μερικές ημέρες γινόταν το αδιαχώρητο. Περπάταγες στην παραλία και δεν μπορούσες από την πολυκοσμία να κινηθείς με άνεση. Τώρα ξαναμείναμε πάλι εμείς κι εμείς ! 
Ο πρώτος σταθμός για να  βγάλουμε φωτογραφίες,  ήταν στην παραλία Cosi  του Αλμυρού. Είχε μια πολύ ωραία θάλασσα που απολάμβαναν σχετικά λίγοι. Η περιοχή συνήθως δίνει κάποιες ωραίες φωτό με φόντο πάντα, σχεδόν όλο το Μεσσηνιακό κόλπο.
Είχε λίγο κυματάκι, αλλά ήταν πολύ καλό για μια βουτιά στη θάλασσα. 
Προχωρήσαμε πιο πέρα και φτάσαμε στη Μικρά Μαντίνεια, όπου

Κυματίζει η γαλανόλευκη στη Μ. Μαντίνεια

εκεί οι παραλιακές ταβέρνες ετοιμαζόντουσαν για να υποδεχτούν όσους θα προτιμούσαν να φάνε δίπλα ακριβώς στο κύμα και να απολαμβάνουν τη θάλασσα με τα χθεσινά της παιχνίδια, τα κυματάκια της. Η ευρύτερη περιοχή της Μ. Μαντίνειας έχει σημεία για πολύ ωραίες φωτογραφίες και εμείς δεν χάσαμε την ευκαιρία, όπου μπορούσαμε να βγάλουμε τις κατάλληλες φωτογραφίες το κάναμε.
Όσο προχωράγαμε προς Ακρογιάλι, απολαμβάναμε το τοπίο, που

Με λίγο κυματάκι, αλλά πεντακάθαρη
η παραλία Αλμυρού

όλη η ακτογραμμή είναι πραγματική απολαυστική και δεν είναι τυχαίο που κάθε χρόνο συγκεντρώνει πλήθος τουριστών, Ελλήνων και ξένων. Το Ακρογιάλι ήταν ο επόμενος σταθμός μας, βέβαια εκεί το τοπίο έχει αλλάξει από τα αντιπλημμυρικά έργα που έχουν γίνει στην περιοχή, για να προστατεύουν τον παραλιακό δρόμο από τα

Πανέμορφο το Ακρογιάλι

κύματα ρου χειμώνα που κάθε χρόνο έκαναν ζημιά στα παραλιακά οικήματα. Παρ' όλα αυτά οι φωτογραφίες που βγήκαν εκεί, ήταν αρκετά ικανοποιητικές. 
Ο προ τελευταίος σταθμός ήταν η Σάντοβα, που δεν γινόταν να μην κάνουμε από εκεί ένα πέρασμα. Το πέρασμα αυτό ήταν σχετικά σύντομο, αφού ο ήλιος είχε αρχίσει να πέφτει και το

Το σκαφάκι μόνο του στο
Μεσσηνιακό κόλπο

χθεσινό ηλιοβασίλεμα  μας καλούσε να φύγουμε να ανέβουμε στην υπέροχη Βέργα που υπερήφανη και σκαρφαλωμένη όπως είναι στο καλάθι μας περίμενε για να μας δώσει και από εκεί τα υπέροχα ηλιοβασιλέματα που βγαίνουν από εκεί. Ανεβήκαμε λοιπόν μέχρι το καστράκι και από εκεί αρχίσαμε να φωτογραφίζουμε. Η μια ήταν καλύτερη και διαφορετική από τις προηγούμενες, αφού ο

Πανοραμική φωτό. Ηλιοβασίλεμα από τη Βέργα

ήλιος κάθε λεπτό που πέρναγε έπειρνε διαφορετικά σχήματα και χρώματα και έπρεπε να τις προλάβουμε όλες τις φάσεις του ήλιου,
Αυτό και κάναμε ! Απολαύστε λοιπόν λίγη Φυσική ομορφιά της ευρύτερης περιοχής της Καλαμάτας !

Καλή απόλαυση !!!