Η ΑΒΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗΣ ΜΑΝΗΣ

ΑΒΙΑ ΕΝΑ ΑΛΛΟ ΚΟΜΜΑΤΙ ΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

1. ΑΒΙΑ. Στην τοποθεσία που βρίσκεται σήμερα η Παλιόχωρα τοποθετείται από τους ιστορικούς και από τους αρχαιολόγους η ομηρική πόλη Ιρή, την οποία ο Όμηρος αποκαλεί «ποιήεσσα»,

δηλαδή πολύχλοη, κατάφυτη και εύφορη (Ιλιάδα Ι:150 και Ι:292). Ο περιηγητής Παυσανίας μας πληροφορεί ότι στους ιστορικούς χρόνους η πόλη μετονομάστηκε σε Αβία, από το όνομα της τροφού του Γλήνου, υιού του Ηρακλέους και της Διηάνειρας, η οποία κατέφυγε στην περιοχή διωκόμενη από τους Αχαιούς για να σώσει το βρέφος. Στην Αβία σύμφωνα με την απογραφή του 2011 μένουν 281 κάτοικοι.

2 . ΑΚΡΟΓΙΑΛΙ = ΚΟΠΑΝΟΙ. To Ακρογιάλι είναι παραθαλάσσιο ψαροχώρι του πρώην Καποδιστριακού Δήμου Αβίας του τωρινού Δήμου Δυτικής Μάνης του νομού Μεσσηνίας που περιλαμβάνει τους οικισμούς Παλιόχωρα, Αρχοντικό και Ακρογιάλι. Οι κάτοικοί του είναι 139. Στο Ακρογιάλ

Ακρογιάλι

ι υπάρχουν κατ’ αρχήν πολύ ωραίες και πεντακάθαρες παραλίες, ψαροταβέρνες, καφέ, ενοικιαζόμενα δωμάτια και ένα ξενοδοχείο.

3. ΑΛΤΟΜΙΡΑ. Τα Αλτομιρά βρίσκονται στο12ο χιλιόμετρο του δρόμου Κάμπου-Καλαμάτας, σε ανηφορικό δρόμο προς το Ταΰγετο, αμφιθεατρικά κτισμένα σε μια βουνοπλαγιά. Αποτελoύσε Δημοτικό Διαμέρισμα του τ. Δήμου Αβίας, αφού σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μάνης.. Σύμφωνα με τοπική παράδοση το χωριό οφείλει το όνομά του σε κάποιο ληστή ή φυγάδα, που ονομαζόταν Αλτόμορος και είχε καταφύγει στην περιοχή. Το ορεινό του έδαφος αποτελούσε καταφύγιο των κλεφτών επί Τουρκοκρατίας και ανήκε στην καπετανία και εξαρχία της Ζαρνάτας. Στη περιοχή υπάρχει παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι που άρχιζε στο Κάμπο με προορισμό το Μυστρά. Ενδιάμεσα είναι το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, της Μαρβίνιτσας, τα Αλτομιρά και τα Πηγάδια. Η περιοχή αυτή ήταν υπό τον έλεγχο των Καπετανάκηδων, που είχαν έδρα τη Τρικότσοβα, όπου υπάρχει ερειπωμένο

Αγ. Αθανάσιος Αλτομιρών

φρουριακό συγκρότημα. Οι Αλτομιριανοί έλαβαν μέρος στη μάχη της Βέργας εναντίον του Ιμπραήμ στις 22 Ιουνίου 1826. Ο παλαίμαχος αγωνιστής της Βέργας γιατρός Α. Μαυρογένης γράφει για τη συμμετοχή των Αλτομιριανών στη μάχη κατά του Ιμπραήμ: «Οι Καπετανάκαι κυρίως δια των γενναίων Σελιτσιάνων, Αλτομιριανών και άλλων Αβιατών έκτισαν την Βέργαν…και κατέλαβαν τα επικινδυνώτερα σημεία». Το χωριό είναι ακατοίκητο, παρ’ όλο που στην πρόσφατη απογραφή του 2011 απογράφησαν 47 κάτοικοι. Μερικοί κτηνοτρόφοι παραμένουν μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου και κατόπιν κατεβαίνουν χαμηλότερα σε άλλα χωριά για να ξεχειμωνιάσουν και επανέρχονται την Άνοιξη.

Τα Αλτομιρά έχουν παλιά πέτρινα σπίτια εξαίρετα δείγματα της Μανιάτικης αρχιτεκτονικής, εκ των οποίων αρκετά έχουν αναπαλαιωθεί. Το 1999 κηρύχθηκε διατηρητέος οικισμός από το Υπουργείο Πολιτισμού. Έχει εκκλησίες με θαυμάσιες τοιχογραφίες, ενώ ονομαστό είναι το διπλό πέτρινο γεφύρι στο Μπίλιοβο, στο φαράγγι του Ριντόμου.
Πηγή www.mani.org.gr
4. ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ= ΝΕΡΙΝΤΑ Οικισμός των Γαϊτσών που βρίσκεται Ανατολικά του Κάμπου,

Ανατολικό Γαϊτσών

χτισμένο σε υψόμετρο 640 μ. με 38 κατοίκους κατά την απογραφή του 2011. 
5. ΒΟΡΕΙΟ = ΜΠΡΙΝΤΑ. Άλλος οικισμός των Γαϊτσών με 57 κατοίκους.Στα Μπρίντα δεσπόζει το πυργοειδές καμπαναριό του Αγίου Νικολάου. Αυτόν τον τύπο καμπαναριού τον συναντάμε σχεδόν σε όλη την Έξω Μάνη. Στην Χώρα βρίσκεται ο Ιερός Ναός της Παναγιάς με την αρχαία Ρωμαϊκή επιγραφή ενώ στα Μπίλιοβα ο Ιερός Ναός Ταξιαρχών με το πανέμορφο ξυλόγλυπτο τέμπλο. 

Βορειο Γαϊτσών

4.ΓΕΡΑΝΟΥ. Το Γερανού είναι ένας μικρός οικισμός της πρώην κοινότητας Δολών με 9 κατοίκους.

5. ΔΕΝΔΡΑ. Μικρός γραφικός οικισμός στον Ταύγετο της πρώην κοινότητας Πηγαδίων, με 6 ηλικιωμένους κατοίκους.

6. ΚΑΜΠΟΣ ΑΒΙΑΣ = Ο Κάμπος απέχει από την Καλαμάτα 22 χιλιόμετρα και αποτελεί ένα από τα πιο γραφικά κεφαλοχώρια της Δυτικής Μάνης, σε υψόμετρο 350 – 421μ.       Η περιοχή είναι καθαρά αγροτική με ατελείωτους ελαιώνες, όπου η κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η καλλιέργεια της ελιάς και η κτηνοτροφία.                                                                                              Ο Κάμπος τοποθετείται από πολλούς αρχαιολόγους στο χώρο της αρχαίας Γερηνίας και της ομηρικής Ενόπης. Θεωρείται, δηλαδή, σα διάδοχος των δύο αυτών πανάρχαιων πολισμάτων.  Η Γερηνία, όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας – και σ´ αυτό συμφωνεί κι ο γεωγράφος Πτολεμαίος – ήταν πόλη μεσόγειος. Την ταυτίζει με την Ενόπη, την οποία ο Όμηρος αναφέρει σαν ένα από τα εφτά «ευ ναιόμενα πτολίεθρα» του Αγαμέμνωνος και διευκρινίζει ότι στις ημέρες του λεγόταν «Γερηνία».                                                                                                                          Η Γερηνία (και Γέρηνα), σύμφωνα με τις παραδόσεις που διέσωσε ο Παυσανίας, έδωσε το όνομά της και στο θρυλικό Βασιλιά της Πύλου Νέστορα που λεγόταν και «Γερήνιος», γιατί σ´ αυτή, κατέφυγε και παρέμεινε κάμποσο καιρό ο Ηρακλής, όταν κατέλαβε την Πύλο. Και σ´ αυτή ο

Πύργος και ανδριάντας του Αλ. Κουμουνδούρου

Νέστωρ μετέφερε τα οστά του Μαχάονος, γιου του Ασκληπιού, που σκοτώθηκε στον πόλεμο της Τροίας και τα ενταφίασε στη θέση «Ρόδον». Στην ίδια θέση υπήρχε και το «Ιερόν Άγιον», όπου είχε στηθεί και όρθιο χάλκινο άγαλμα του «Μαχάονος εστεφανωμένου» και γίνονταν «ιάματα νόσων». Ο μυκηναϊκός θολωτός – βασιλικός «τάφος του Μαχάονος» που τοποθετείται γύρω στο 1250 π.Χ., έχει βρεθεί στη θέση «Γαρμπελιά» Κάμπου και διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση.                                     Όσο για τα ιερά του Διονύσου και της Αρτέμιδος (που επίσης αναφέρει ο Παυσανίας) τοποθετούνται βορειοανατολικά του Κάμπου, κοντά στη σωζόμενη αρχαιοπελασγική ακρόπολη, στο χωριό Κέντρο-Μπρίντα Γαϊτσών, όπου μάλιστα ο Valmin βλέπει και το πολυθρύλητο ιερό της «Λιμνάτιδος Αρτέμιδος», τοποθετώνας την αρχαία «Xοίρειο Νάπη» στη χαράδρα της «Κοσκάρακας». Σ´ αυτή τη χαράδρα, όπου και τα όρια των Κοινοτήτων Κάμπου και Σωτηριανίκων, σώζονται βυζαντινά τείχη της άλλοτε ισχυρής πόλεως «Μαρβινίτσας». Επίσης, πάνω από την «Κοσκάρακα», στο μεταίχμιο Κάμπου – Σωτηριανίκων και κάτω από τον «Κόκκινο γκρεμό», υπάρχουν το «Καταφύγι του Πόντου» και το «Καταφύγι της Πρίφτσαινας» – κι αυτά, όπως και τα τείχη της «Μαρβίνιτσας», ανήκουν στη δικαιοδοσία της Τοπικής Κοινότητας Σωτηριανίκων.                                                                                                 Στον Κάμπο, το Υπουργείο Πολιτισμού με αποφάσεις του, έχει χαρακτηρίσει ως Ιστορικά Διατηρητέα Μνημεία τα εξής: Εκκλησία Αγίων Θεοδώρων, Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου, Πύργο Πρωθυπουργού Αλέξανδρου Κουμουνδούρου, Μυκηναϊκό θολωτό τάφο, Ιερό Ναό Άη – Λιά, Ιερό Ναό Ζωοδόχου Πηγής, Ιερό Ναό Κοίμησης Θεοτόκου, Ιερό Ναό Αγίου Βασιλείου και τον Ιερό Ναό Σωτήρος.                                                                                                                             Στον Κάμπο στεγάζονται οι αποκεντρωμένες υπηρεσίες του Δήμου Δυτικής Μάνης και το Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ), ενώ λειτουργεί Υποθηκοφυλακείο και Περιφερειακό Ιατρείο. Διαθέτει, επίσης, Δημοτικό Παιδικό Σταθμό καθώς και 6θέσιο Δημοτικό Σχολείο και Γυμνάσιο.     Στις 4 Δεκεμβρίου κάθε έτους, ημέρα εορτής της Αγίας Βαρβάρας γιορτάζει ο Κάμπος με δοξολογία που πραγματοποιείται στον Ιερό Ναό της Αγίας Βαρβάρας, στο κέντρο του Κάμπου. Μετά την τέλεση της δοξολογίας και στα πλαίσια του εορτασμού, παρουσιάζονται παραδοσιακοί χοροί απο τους τοπικούς συλλόγους (Πολιτιστικός Σύλλογος «Μαχάων», Χορευτικός Σύλλογος «Λεύκιππος») και προσφέρονται τοπικά εδέσματα.                                                                              Η απογραφή του 2011 έδειξε ότι οι κάτοικοι του Κάμπου είναι 372.                                                                                                                                                     Πηγή : http://www.dimosdytikismanis.gr/                                                                                                    7.  ΚΑΛΛΙΑΝΕΪΚΑ. Οικισμός του Δημοτικού διαμερίσματος Δολών. Απέχει γύρω στα 20 χιλιόμετρα από Καλαμάτα και για να φθάσει κάποιος εκεί μπορεί να ακολουθήσει τη διαδρομή Καλαμάτα - Σταυροπήγιο - Δολοί ή Καλαμάτα - Κιτριές. Η παλιότερη οικογένεια – οικιστής έφερε το όνομα Καλλιάνης, που είναι ο γενάρχης αρκετών σημερινών οικογενειών, ενώ το όνομα το

Εκκλησία Καλλιανέϊκων

συναντάμε και στη Καλαμάτα. Μετά από πολλά χρόνια επανήλθαν, αφού είχαν μεταναστεύσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Είναι από τους νέους οικισμούς της Μάνης. Δημιουργήθηκε πιθανόν τον 19ο αιώνα και διαβάζουμε στην εγκυκλοπαίδεια ότι το 1928 είχε 115 κατοίκους, λειτουργούσε σχολείο και παρήγαγε σύκα, λάδι και εξαιρετικής ποιότητας κρασί από αμπέλια που καλλιεργούντο σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους (πεζούλες). Το Βυζαντινού τύπου εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου (11ου-13ου αι.) μονοκάμαρο με τρούλο, βρίσκεται στο δρόμο μεταξύ Δολών και Καλλιανέϊκων, που πρόσφατα συντηρήθηκε και αναστηλώθηκε από την Εφορεία Βυζαντινών Μνημείων (Κλιμάκιο Καλαμάτας). Σημαντικά μνημεία κοσμούν το γύρω χώρο, όπως το ιστορικό Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία ιδιόκτητο της οικογένειας Ρουσάκη, με τρούλο, υπέροχο καμπαναριό και αγιογραφίες του 1758. Η Ζωοδόχος Πηγή, το καθολικό, στην κεντρική πλατεία του χωριού, που εορτάζει την Παρασκευή του Πάσχα και γίνεται μεγάλο πανηγύρι με τη προσέλευση πλήθους κόσμου.1 χλμ. από το χωριό είναι ο Προφήτης Ηλίας Στη περιοχή του Δημοτικού Διαμερίσματος των Δολών, πάνω από το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, στο δρόμο Καλιανέϊκα-Καλαμάτα, βρίσκεται το σπήλαιο «Λυκούργου». Η τοποθεσία είναι μαγευτική σε κτήμα, ιδιοκτησίας του κ. Λυκούργου Γαϊτανάρου, το οποίο δώρισε στη πρώην κοινότητα και γι’ αυτό ονομάζεται Σπήλαιο Λυκούργου. Πηγή :http://www.mani.org.gr/                     8. ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ = ΜΠΙΛΙΟΒΑ Είναι χωριό της Μεσσηνιακής Μάνης πλησίον του Κάμπου Αβίας της Δυτικής Μάνης. Εκεί μπορεί κανείς να περπατήσει στο απολαυστικό μονοπάτι της Μπίλιοβας. μαζί με τους οικισμούς Βόρειο (ή Μπρίντα), Ανατολικό (ή Νερίντα) και η Χώρα, αποτελούσε κοινότητα και σήμερα αποτελεί Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αβίας. Είναι σε οχυρή θέση που το 17ο αιώνα γνώρισε καταστροφές από τους Τούρκους. Έχει αξιόλογους ναούς, όπως του Αγίου Νικολάου (14ου αι.), Προφήτη Ηλία και Παναγίας Χελμού. Από εδώ είναι ο αγιογράφος Χαϊδεμένος που το 1752 τοιχογράφησε τον Άγιο Νικήτα στους Άνω Δολούς. Δίπλα από το Κέντρο παρατηρούμε το υπέροχο φαράγγι του Ριντόμου.   Οι κάτοικοί του δεν ξεπερνούν τους 17.                                                                                                                                                                               9. ΚΙΤΡΙΕΣ. Ο οικισμός των Κιτριών ανήκε στο Δημοτικό Διαμέρισμα Δολών του πρώην Δήμου Αβίας και τωρινού Δήμου Δυτικής Μάνης και απέχει από την Καλαμάτα γύρω στα 15 χιλιόμετρα. Είναι παραθαλάσσιος οικισμός με πλούσια βλάστηση και φανταστική παραλία, που γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στα χρόνια της Ενετοκρατίας και της

Λιμανάκι των Κιτριών

Τουρκοκρατίας. Μέχρι τον 19ο αιώνα που κατασκευάστηκε το λιμάνι της Καλαμάτας, οι Κιτριές ήταν το μοναδικό λιμάνι του Μεσσηνιακού Κόλπου, στην ανατολική πλευρά του κόλπου. Είχαν γίνει ένα σπουδαίο θαλασσινό κέντρο με εξωτερικό εμπόριο από προϊόντα όπως το λάδι, βελανίδι, πρινοκόκκι και μετάξι. Εδώ το 1659 εμφανίστηκε με ισχυρό στόλο ο Χασάν-Μπαμπά, ο οποίος ζήτησε την φόρου υποτέλεια της Μάνης, με αυτοδιοίκηση από τοπικό άρχοντα (Μπέη) που θα διόριζε η Υψηλή Πύλη, τη μη συμμετοχή των Μανιατών σε άλλες πολεμικές ενέργειες και τη παράδοση νεαρών ομήρων από όλες τις ισχυρές οικογένειες ιδίως των Μεδίκων και Στεφανόπουλων. Οι όροι εξόργισαν τους Μανιάτες, που επετέθησαν, κούρσεψαν και κατέστρεψαν τον στόλο του Χασάν - Μπαμπά στις Κιτριές και ετοιμάστηκαν για άλλον έναν μακροχρόνιο πόλεμο με τους Τούρκους. Στις Κιτριές το 1805 παρεδόθη στο Σερεμέτ Μπέη το κεφάλι του προεπαναστατικού ήρωα Καπετάν Ζαχαριά, που δολοφονήθηκε με δόλο, για να μεταφερθεί στη Κωνσταντινούπολη. Υπήρξε επίνειο της Ζαρνάτας και έδρα των Μπέηδων της Μάνης.Η περιοχή ήταν η έδρα των πέντε από τους οκτώ ηγεμόνες της Μάνης και συγκεκριμένα: Τζανέτμπεης Κουτήφαρης, Μιχάλμπεης Τρουπάκης, Παναγιώτης Κουμουντουράκης, Αντώνμπεης Γρηγοράκης και Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης. Από τη περιοχή των Κιτριών ξεκίνησε η εξόρμηση των Μανιατών στις 23 Μαρτίου 1821 για την απελευθέρωση της Καλαμάτας από τους Τούρκους. Σήμερα οι Κιτριές, όπου καταλήγει το φαράγγι της Σάντοβας, παραμένουν ένα πανέμορφο και ιδανικό λιμανάκι και αποτελεί ένα αξιόλογο μέρος για ήσυχες διακοπές. Υπάρχουν ερείπια από Πύργους και ο ναός Κωνσταντίνου και Ελένης του

Κιτριές από ψηλά

1730, με ξυλόγλυπτο τέμπλο. Η εκκλησία των Αγίου Κων/νου και Ελένης πρόσφατα ανακαινισθείσα, είναι συνδεδεμένη με γεγονότα και καταστάσεις παλιότερων εποχών. Εκεί έγινε, κατά το 1825, η χειροτονία των τεσσάρων αντικανονικών επισκόπων της Μάνης από τον Μητροπολίτη Ζαρνάτας Γαβριήλ Φραγκούλη για τις χηρεύουσες επισκοπές, τον Άνθιμο για την επισκοπή Πλάτσας, τον Ιωαννίκιο για την επισκοπή Μηλέας και Καστάνιας, τον Ιωσήφ για την επισκοπή Μαΐνης και τον Προκόπιο για την επισκοπή Ανδρούβιστας. Οι Κιτριές ήταν ο τόπος των Προεπαναστατικών διαβουλεύσεων και αποφάσεων. Εκεί έγινε στις 8 Μαρτίου 1821 η υπογραφή του Εθνικού Συμβολαίου, με τον Πετρόμπεη να αναλαμβάνει αρχηγός του αγώνα, μετά την απόφαση που έλαβαν οι συγκεντρωθέντες Μανιάτες οπλαρχηγοί και πρόκριτοι. Οι κάτοικοι είναι 141.           Πηγή : www.mani.org.gr                                                                            10. ΚΟΥΡΗΣ. Μικρός οικισμός του τ.δ Σωτηριάνικων του πρώην Δήμου Αβίας και νυν Δυτικής Μάνης. Οι κάτοικοι του οικισμού με την απογραφή του 2011 είναι 18                                          11. ΚΡΥΑ ΒΡΥΣΗ. Ορεινός οικισμός της πρώην κοινότητας Πηγαδίων του πρώην Δήμου Αβίας. Ο οικισμός βρίσκεται σε υψόμετρο 1096 μ. σε ένα τοπίο απείρου φυσικού κάλλους, πληγωμένο όμως κυρίως από τις φωτιές του 2007. Σήμερα ο οικισμός κατοικείται από 8 άτομα, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, Κάθε χρόνο στις 26 Αυγούστου γιορτάζει το γραφικό εκκλησάκι του χωριού «Γεννέσιον της Θεοτόκου» όπου συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου και το χωριό ξαναγεννιέται.                                                                                                                       12 ΜΑΛΤΑ. Οικισμός της πρώην κοινότητας Σωτηριάνικων Αβίας με 100 κατοίκους           13. ΜΕΓΑΛΗ ΜΑΝΤΙΝΕΙΑ = ΑΝΩ ΜΑΝΤΙΝΕΙΑ ή ΑΝΩ ΧΩΡΑ Η Μεγάλη Μαντίνεια είναι ημιορεινός οικισμός του δημοτικού διαμερίσματος τ. Δήμου Αβίας του Δήμου Αβίας και του νυν Δήμου της Δυτικής Μάνης του Νομού Μεσσηνίας. Βρίσκεται σε υψόμετρο 200 μ. Ο πληθυσμός κατά την απογραφή του 2001 έφτανε τους 180 κατοίκους. Η οικονομία του οικισμού στηρίζεται κυρίως στην ελαιοπαραγωγή και τον τουρισμό.                                                                               . 14. ΠΗΓΑΔΙΑ. Μικρός οικισμός που ανήκε και ήταν έδρα της πρώην κοινότητας Πηγαδίων, που σήμερα κατοικούν 3 υπέργηροι.                                                                                             15. ΠΛΑΤΩΜΑ = ΠΛΗΡΩΜΑ ή ΚΑΜΙΝΑ ΜΑΛΤΣΙΝΑ. Οικισμός του Κάμπου Αβίας και νυν Δήμου της Δυτικής Μάνης. Στον  οικισμό πλέον έχουν απομείνει μόνο 25 κάτοικοι, με τάσεις μείωσης και αυτού του γηρασμένου πληθυσμού.                                                                                 16. ΡΙΖΑΝΑ. Οικισμός  της πρώην κοινότητας Πηγαδίων του τ. Δήμου Αβίας που σήμερα κατοικείται από 25 άτομα και αυτά ηλικιωμένους.    
17. ΣΑΝΤΟΒΑ. Μικρός παραλιακός οικισμός με πανέμορφη παραλία στην οποία Έλληνες και ξένοι συνοστίζονται τους καλοκαιρινούς μήνες.                                                                    18. ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΟ = ΒΑΡΟΥΣΙΑ ή Πηγή. Είναι χωριό της Μεσσηνιακής Μάνης ανήκει στον τ. Δήμο Αβίας, και βρίσκεται πλησίον της έδρας του τ. Δήμου τον Κάμπο. Σήμερα ανήκει στον Καλλικρατικό Δήμο Δυτικής Μάνης. Μεσογειακό χωριό πνιγμένο στα ελαιοπερίβολα, μετά το Κάμπο, που μαζί με τους οικισμούς Λαγκάδια και Μάλτα αποτελούσαν κοινότητα, ενώ τώρα αποτελεί Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αβίας. Είναι κτισμένο στη πλαγιά του λόφου όπου βρίσκεται το κάστρο της Ζαρνάτας. Η λέξη Βαρούσι απαντάται σε όλες τις Βαλκανικές γλώσσες. Ο Γουσταύος Μάγερ (Γερμανός γλωσσολόγος) υποστηρίζει πώς η λέξη είναι Σλαβική. Από άλλους θεωρείται Ουγγρική. Στη Τούρκικη γλώσσα συναντάμε το VAROSH (Βαρούζ) απ’ όπου μάλλον προήλθε η ελληνική λέξη Βαρούσι και σημαίνει τον συνοικισμό έξω από ένα κάστρο και εμφανίζεται συνήθως σε μέρη που υπάρχουν παλιά κάστρα και που άλλοτε οι κάτοικοι διακρίνονταν σε "Καστρινούς" και "Βαρουσιώτες". Έτσι είναι και το κάστρο της Ζαρνάτας με το Βαρούσι του. Οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν τη λέξη Βαρούσι όταν επρόκειτο για συνοικία που κατοικούσαν Χριστιανοί. Χαρακτηριστική είναι η έκφραση, "όπου Κάστρο και Βαρούσι". Κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας στα λεγόμενα Βαρούσια κατοικούσαν οικογένειες που διεκρίνοντο για το πλούτο και την καταγωγή τους. Τόπους με το όνομα αυτό, βρίσκουμε στη Κρήτη, στη Κόνιτσα, στην Άρτα, Σέρρες και Κύπρο. Κατά την απογραφή της Πελοποννήσου του Grimani το 1618 τα Βαρούσια και η Μάλτα είχαν 36 οικογένειες με 160 κατοίκους. Το Σταυροπήγιο ήταν έδρα Επισκοπής και καπεταναίοι της περιοχής ήταν οι μετέπειτα Μπέηδες της Μάνης Τζανέτμπεης Κουτήφαρης (1ος Μπέης 1776-1779) και ο Παναγιώτμπεης Κουμουντουράκης (1798-1803). Πηγή : www.mani.org.gr                                                                19. ΣΩΤΗΡΙΑΝΙΚΑ = Είναι χωριό της Μεσσηνιακής (Δυτικής) Μάνης. Κατά την παράδοση, το χωριό πήρε την ονομασία του από τον Σωτήρη Μενούση, τον πρώτο οικιστή του, ο οποίος καταγόταν από τα Ανώγεια της Σπάρτης. Η περιοχή Μαυρινίτσα, σύμφωνα με το θρύλο, ονομάστηκε έτσι από την βασιλοπούλα  Μαυρινίτσα , η οποία δημιούργησε εκεί έναν ολόκληρο οικισμό και παράλληλα έχτισε τον ναό της Αγίας Κυριάκης περί τα τέλη του 13ου αιώνα. Στα Σωτηριάνικα παρατηρήθηκε Μυκηναϊκή κατοίκηση. Το 1938 βρέθηκαν τυχαία χρυσά κτερίσματα σε λάρνακα, σκαλισμένη σε βράχο, δηλαδή: δίωτο κύπελλο (δακρυχόος) ολόχρυσο βάρους 338 γρ., που έφερε στο πλάϊ ανάγλυφες παραστάσεις δέντρων, άλλο δίωτο, ολόχρυσο κύπελλο με έκτυπες παραστάσεις, χρυσός αμφορέας, χρυσός δίσκος, ένα ολόχρυσο ημικυκλικό διάδημα κ.α. Πηγή: mani.org.gr                                                                                        20. ΤΟΥΜΠΙΑ.(Τα) Μικρός οικισμός του Κάμπου την έδρα του πρώην Δήμου Αβίας, του σημερινού Δήμου Δυτικής Μάνης. Ο οικισμός έχει 4 κατοίκους.                                        21. ΦΑΡΑΓΓΙ  ΡΙΝΤΟΜΟΥ. Το φαράγγι του "Ριντόμου", βρίσκεται στην αρχή της Μεσσηνιακής Μάνης 15 χλμ. από την Καλαμάτα. Πρώτη ιστορική αναφορά γίνεται από τον Παυσανία (160 μ.Χ) όταν πέρασε από το φαράγγι, το οποίο αναφέρει ως Χοίρειο Νάπη δηλαδή η κοιλάδα των χοίρων (λόγω των πολλών αγριογούρουνων που ζούσαν εκεί), και αποτελούσε φυσικό όριο Μεσσηνίων και Σπαρτιατών. Ξεκινώντας από το λούκι της Νεραϊδοβούνας (2031μ.) διασχίζει τα

Η κοίτη του Φαραγγιού του Ριντόμου

χωριά Ρίντομο, Πηγάδια, Κέντρο (Γαϊτσές), Δολοί και καταλήγει στο Μεσσηνιακό κόλπο στην ακτή της Σάντοβας, δίπλα από τις Κιτριές.  Χρησιμοποιήθηκε από τους κατοίκους της περιοχής ως οδός επικοινωνίας με τον Ταύγετο και τη Λακωνία με αποτέλεσμα σε όλο του το μήκος να υπάρχουν σήμερα αρκετά αξιόλογα πολιτιστικά στοιχεία του παρελθόντος όπως τα πέτρινα καλοδιατηρημένα καλντερίμια στα: Σωτηριάνικα-Αλτομιρά, Πηγάδια-Βόρειο και Σωτηριάνικα-Τούμπια καθώς και τα πέτρινα τοξοειδή γεφύρια στην Κοσκάρακα και τα Τούμπια. Η διαδρομή χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερου κάλους γεωλογικούς σχηματισμούς, βραχώδη απόκρημνα πρανή, σπάνιες παραγενέσεις, στρωματότοπους με χαρακτηριστικές χρωματογραφικές περιοχές και ορθοπλαγιές με σπήλαια, που φέρουν ευδιάκριτους από την κοίτη του ρέματος σταλακτίτες. Τα εξαιρετικά καλντερίμια στα Πηγάδια και στα Αλτομιρά αποτελούν φυσική δίοδο προς το φαράγγι, ενώ η πρόσβαση γίνεται και από τις Γαϊτσές ή από τη Κοσκάρακα (Κοσκάραγα), με το υπέροχο γεφύρι στη παλαιά οδό Καλαμάτας - Κάμπου.                         Η πλέον εντυπωσιακή περιοχή του είναι το "στένεμα" της κοίτης του σε πλάτος περίπου 3μ, ύψους 60μ και μήκους 100μ, που βρίσκεται στον πεζόδρομο από το Κέντρο (Γαϊτσες) προς τα Πηγάδια. Σπουδαίο μνημείο παραδοσιακής μορφής αποτελεί το διπλό πέτρινο γεφύρι που συνδέει τα κατακόρυφα συμπαγή πρανή του προαναφερόμενου ιδιαίτερου κάλους φυσικού σχηματισμού. Με σημείο αναφοράς τη στενή γέφυρα του φαραγγιού στο δρόμο Καλαμάτα-Κάμπος και σε απόσταση 12 χλμ., το φαράγγι χωρίζεται σε δύο ρέματα, στο ρέμα του Ριντόμου και το ρέμα του Καρέα. Στη θέση αυτή βρίσκεται το Μοναστήρι της Παναγίας της "Καψοδεματούσας" ( Κλήμα ) που εορτάζει στις 2 Ιουλίου με παραδοσιακό πανηγύρι. Εν τέλει ομοίως 5 χλμ. ανάντι επί του ρέματος του "Ριντόμου", κοντά στον οικισμό "Ρίντομο", υπάρχει το ξωκκλήσι της Αγίας Μαρίνας που εορτάζεται πανηγυρικά από τους κτηνοτρόφους της περιοχής στις 17 Ιουλίου. Οι λάτρεις του βουνού και της φύσης θα μείνουν έκπληκτοι από τις ομορφιές του Ριντόμου.                                                                                                                                                 22. ΧΑΡΑΥΓΗ = ΤΡΙΚΟΤΣΟΒΑ. Οικισμός της πρώην κοινότητας Σωτηριάνικων, του πρώην Δήμου Αβίας που σήμερα ανήκει στο Δήμο Δυτικής Μάνης.  Χαρακτηριστικό του οικισμού ο Πύργος Καπετανάκη.                                                                                                                     23. ΧΩΡΑ ΓΑΪΤΣΩΝ. Η Χώρα με 42 κατοίκους, τόσοι ευρέθησαν από την απογραφή του 2011,  είναι ο Νοτιότερος οικισμός των Γαϊτσών. Πρόκειται για ημιορεινό οικισμό με υψόμετρο 600 μ. του Δήμου Δυτικής Μάνης του Νομού Μεσσηνίας